.ئاگاداری
1- بەڕێوەبەری یانە Hemn Zanko لە کوردستان بە ئمێڵی ( hemn_kurdzhin@yahoo.com ) ..
ژمارەی مۆبایل ( 07824521572 ) .
2- بهڕێوهبهری گشتی ( ReKaN ) له ئهوروپا به ئیمێڵی ( Rekan_uk@hotmail.com ) ، ژماره تهلهفوونی( 00447754007706) .
بابهته گرنگهکانی بهکارهێنانی یانه
|
|
|
|
|
|
#1 2011-06-05 16:47:17
- messi 10
- خونچەی نوێ
- شوێن: سليمانى
- ڕێكهوتی به ئهندامبوون: 2011-04-01
- دواترین سهردان: 2013-12-31
- پهیامهكان: 84
سلێمانی
سلێمانی شارێکی کوردیی باشووری کوردستان و ناوەندی پارێزگای سلێمانییە. سلێمانی بە سنووری وڵاتی ئێرانەوەیە و دەکەوێتە ١٤٠کیلۆمەتر ڕۆژھەڵاتی شاری کەرکووکەوە.
سلێمانی گەورەترین زانکۆی تێدایە Ù„Û• ھەرێمی کوردستاندا Ú©Û• بە زانکۆی سلێمانی ناسراوە. بە دووری ٦٠کیلۆمەتر Ù„Û• شاری سلێمانییەوە بەنداوی دوکان ھەیە Ú©Û• یەکێکە Ù„Û• بەنداوە گەورەکانی ئێراق. سلێمانی بە ھاوینەھەوارەکانی ÙˆÛ•Ú©Ùˆ ھاوینەھەواری ئەØمەدئاوا، سەرچنار، دوکان، سەرتەکی بەمۆ، کونەماسی، ئەزمڕ Ùˆ قەرەداغ Ùˆ چەندین ھاوینەھەواری دڵڕÙÛŽÛŒ دیکەش بەناونانگە.
شاری سلێمانی لەپاش ڕاپەرینی ئازاری ١٩٩١ەوە Ùراوانبوون Ùˆ پێشکەوتنێکی لەبەرچاوی بەخۆوە دیوە Ùˆ بە ئارامترین پارێزگاش دەژمێردرێت Ù„Û• ئێراقدا، بەو ھۆیەوە Ù„Û• زۆربەی پارێزگاکانی دیکەی ئێراقەوە خەڵکێی زۆر ڕوویان تێکردووە Ùˆ بووە بە پەناگەی ئەو ھاوڵاتیانەی Ú©Û• Ù„Û• خوارووی ئێراق Ùˆ ناوچەکانی ناوەڕاستەوە ڕوو دەکەنە ئەو شارە.
مێژوو
شاری سلێمانی Ù„Û• ساڵی ١٧٨٤ لەلایەن ئیبراھیم پاشای بابان Û•ÙˆÛ• ئاوەدانکراوەتەوە. ئیبراھیم پاشا شارەکەی بە ناوی باوکییەوە، سلێمان پاشا، ناوناوە. سلێمانی جگەلەوەی دەبێتە پایتەختی میرنشینی بابان، لەھەمان کاتدا دەبێتە مەڵبەندێکی بازرگانی Ùˆ ڕۆشنبیری ناوچەکە. زاراوەی سۆرانی Ù„Û• ناوچەکەدا پەرە دەستێنێ Ùˆ دەبێتە زمانی خوێندن Ùˆ نووسین بە جۆرێک Ú©Û• زاراوەی گۆرانی Ù„Û• ناوچەکەدا بەرەو کەمبوون Ùˆ نەمان دەچێت. پاش ڕووخانی میرنشینی بابان لەساڵی ١٨٥١ ÙˆÛ• لەناوچوونی دەوڵەتی عوسمانی Ù„Û• جەنگی جیھانی یەکەم، شاری سلێمانی دەخرێتە سەر کۆماری ئێراقی ئەمڕۆ. Ù„Û• ساڵی ١٩٢٢ تا ١٩٢٤ شاری سلێمانی پایتەختی دەوڵەتەکەی مەلیک Ù…Û•Øموود بووە. شاری سلێمانی جگە Ù„Û•ÙˆÛ•ÛŒ لانکەی ڕۆشنبیر Ùˆ تێکۆشەران بووە، مەڵبەندی ھەڵگیرسانی چەندان Ø´Û†Ú•Ø´ Ùˆ ڕاپەڕینیش بووە Ù„Û• مێژووی کوردستاندا. بەپێی ڕۆژنامەی ژین Ù„Û• ساڵی ١٩٥٥ پانی ڕووی شاری سلێمانی ٢٠ملیۆن Ùˆ ٢٥٠ھەزار مەترە Ùˆ ژمارەی دانیشتوانی دەگاتە ٦٠ھەزار کەس Ùˆ نزیکەی Ù§ ھەزار خانووی تیادایە. Ù„Û• Ø´Û•Ø´ Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ سەرەکی پێکھاتووە ئەوانیش کانی ئاسکان، گۆیژە، مەڵکەندی، سەرشەقام، چوارباخ، دەرگەزێن Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ جوولەکانی جارانیش Ú©Û• ئێستا خراوەتە سەر Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ سەرشەقام.
بابانییەکان و سلێمانی
بەرلەوەی بنەماڵەی بابانییەکان بیرلە دروستکردنی شاری سلێمانی بکەنەوە، ئیمارەتەکەیان لەگوندی (قەڵاچوالان) بوو، Ù„Û•Ú¯Û•Úµ بەرÙراوان بوونی ئیمارەتەکە،جموجوڵی ئاوەدانکردنەوە Ùˆ بنیاتنانی شارستانی لەناوچەکەدا دەستی پێکرد،لەسەردەمی Ùەرمانڕەوایی باباندا ململانێ وتوندوتیژیی لەنێوان Ùارسەکان Ùˆ عوسمانییەکاندا هەبوو، شوێنی جوگراÙیای قەڵاچوالانیش لەبەر نزیکی لەسنووری ئێرانەوە، شوێنَک بوو ببوە مەترسی Ø´Û•Ú•Ùˆ پێکدادانی نێوان لەشکری Ùارس Ùˆ عوسمانییەکان بۆیە هەریەکە Ù„Û• " نادر شا Ùˆ سوڵتان Ù…Û•Øمودی یەکەم" Ù„Û•Ù‡Û•ÙˆÚµÛŒ ئەوەدا بوون ئیمارەتی بابان بەلای خۆیاندا رابکێشن، کێشمەکێشی ناوخۆیش Ù„Û•Ù†ÛŽÙˆ بنەماڵەی بابانییەکان Ùˆ ئیمارەتە کوردییەکاندا بۆ کورسی Ùˆ دەستەڵات ئەوەندەی دیکە مەترسی لەسەر ناوچەکە دروست کردبوو، ئەمەش وایکرد Ù…Û•Øمود پاشای بابان ساڵی (1781)ÛŒ زاینی بیری لەوەکردەوە ناوەندی بەڕێوەبردنی سیاسی لەقەڵاچوالانەوە بگوێزێتەوە بۆ شوێنێکی تر، بۆیە سەرای Øکومەتی Ù„Û• نزیک گوندی مەڵکەندی دروستکرد، دواتر ئیبراهیم پاشای بابان لەساڵی (1783) دا Ùەرمانڕەوایی ئیمارەتەکەی گرتە ئەستۆ ودەستیکرد بە دروستکردنی شاری سلێمانی تا لەساڵی(1784)دا لەدروستکردنی شاری سلێمانی کۆتایی هات، لەهەمان ساڵدا بابانییەکان پایتەختی ئیمارەتەکەیان گواستەوە سلێمانی. لەساڵنامەی( 1955)ÛŒ سلێمانیدا Ú©Û•Ù„Û• رۆژنامەی" ژین" دا بڵاوکراوەتەوە هاتووە: "ئیبراهیم پاشای بابان خۆی Øوکمداری شاری قەڵاچوالان بووە، لەبەرناخۆشی Ùˆ تەنگی شوێنەکە Ùˆ لەترسی هێرشی دوژمن بەتایبەتی Ù„Û• نادر شای Øوکمداری ئێران Ú©Û•Ú¯Û•Ù„ÛŽ جار ویستویەتی هەڵمەت بەرێتە سەری دەست بەسەری بکات، بەناچاری شاروشوێنی هەڵسوڕانی کاروباری وڵاتەکەی گواستەوە ئەم شوێنە کەئێستا شاری سلێمانییە".
گەڕەکە کۆنەکانی شار
* گه‌ڕه‌كی‌ گۆیژه‌ : یه‌كه‌م گه‌ڕكی‌ سلیمانیه‌ له‌ كۆنی‌ و گه‌وره‌یدا به‌ناوی‌ چیای‌ گۆیژه‌ وه‌ ناونراوه‌كه‌ .له‌گه‌ڵ دروستكردنی‌ شاره‌كه‌دا ئه‌م گه‌ره‌كه‌ دروستكراوه‌ .
* سابونكه‌ران: یه‌كێكه‌ له‌ گه‌ره‌كه‌ هه‌ره‌ كۆنه‌كانی‌ سلێمانی‌ و هاوكات له‌گه‌ڵ دروست كردنی‌ شاره‌كه‌دا ئه‌م گه‌ره‌كه‌ دروست كراوه‌.له‌سه‌ره‌تاوه‌پیشه‌ی‌ دانیشتونی‌ ئه‌م گه‌ره‌كه‌ دروست كردنی‌ سابون بوه‌(به‌ شێوه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌تایی) ،
* ده‌رگه‌زێن : دووهه‌مین گه‌ره‌كی‌ كۆنی‌سلێمانیه‌ هه‌ندێك سه‌رچاوه‌ ئه‌ڵێت دانیشتوانی‌ یه‌كه‌می‌ ئه‌م گه‌ره‌كه‌ له‌ گه‌ره‌كی‌ (ده‌رگازێن )ی‌ شاری‌ هه‌مه‌دانه‌ هاتون . دوو گه‌ره‌كی‌ بچوكیش كه‌ برتین له‌ گه‌ره‌كی‌ (سه‌رگۆل )و گه‌ره‌كی‌(كارێزی‌ دایكی‌ پاشا) به‌ستراونه‌ته‌وه‌ به‌ گه‌ره‌كی‌ ده‌رگه‌زێنه‌وه‌.
* كانی‌ ئاسكان ــ كانێسكان كه‌ ئێستا له‌ ناوجه‌رگه‌ی‌ شاری‌ سلێمانی‌ دایه‌ كاتی‌ خۆی‌ سنوری‌ باكورو باكوری‌ خۆرئاوای‌ سلێمانه‌ بووه‌,ئه‌م گه‌ره‌كه‌ ناوچه‌كانی‌ شێخان و بازاره‌ بچكۆله‌و گه‌ره‌كی‌ ژاڵه‌ بییه‌كان ده‌گرێته‌وه‌ به‌ ناوه‌كه‌شیا دیاره‌ كه‌ ماتی‌ خۆی‌ ئاسكه‌ كێوی‌ زۆری‌ تیابوه‌و له‌ نزیك كانییه‌كه‌ی‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌دا بینراون .
* گه‌ره‌كی‌ سه‌رشه‌قام له‌ خوارووی‌ شاری‌ سلێمانیه‌ و (شه‌قامه‌كه‌ی‌ سه‌رشه‌قام ) له‌ گه‌ڕه‌كانی‌ تری‌ جیا ئه‌كاته‌وه‌ .كاروانی‌ قه‌لاچوالان بۆ به‌غداد به‌ (كه‌لی‌ سه‌رگرمه‌ دا) بێره‌دا تێپه‌رێوه‌ بۆیه‌كه‌ ئاواكایه‌وه‌ ناونرا گه‌ره‌كی‌ سه‌رشه‌قامه‌كه‌ گه‌ڕه‌كه‌كانی‌ (هومه‌رمه‌ندان )و(شیوی‌ قازی‌ )له‌سه‌ر ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌ن
* گه‌ڕه‌كی جووله‌كان: له‌ باشوری‌ خۆرئاوای‌ سلێمانی‌ .جوله‌كه‌كان سه‌ره‌تا له‌ قه‌لاَچوالانه‌وه‌ هاتوونه‌ته‌ ئه‌م گه‌ره‌كه‌و به‌ پیشه‌ی‌ (خومچێتی‌) یه‌وه‌ سه‌رقاڵ بوون . به‌لاَم له‌ دواییدا كاروباری‌ بازرگانی‌ كۆتاڵÙرۆشی‌ Ùˆ عه‌تاری‌ Ùˆ زه‌ره‌نگه‌ری‌ Ùˆ گه‌لێك ئیش جۆراوجۆری‌ تریان گرته‌ ده‌ست . دوای‌ دروستبونی‌ ئیسرائیل Ùˆ به‌ته‌واوه‌تی‌ له‌ساڵی‌ 1950 دازۆربه‌یان سلێمانیان جێهێشت .
گەڕەکی سەرچیمەن
Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ سەرچیمەن (Ú©Û• قاوەخانەی سەرچیمەنیشى Ù¾ÛŽ ئەوترێت) یەکێکە Ù„Û• Ú¯Û•Ú•Û•Ú©Û• هەرە کۆنەکانی شار Ùˆ کەوتۆتە نێوان دەرگەزێن Ùˆ سابوونکەران Ùˆ گاوران. شێوازە کەلتوورییەکەی خانووە دێرینەکانی ئەو Ú¯Û•Ú•Û•Ú©Û• هەندێکیان هێشتا ماون Ú©Û• پێویستە لایەنە بەرپرسەکان کار بۆ پاراستن Ùˆ نۆژەنکردنەوەیان بکەن. ناوی سەرچیمەن Ù„Û•ÙˆÛ•ÙˆÛ• هاتووە Ú©Û• چیمەن Ùˆ مێرگ Ùˆ مێرگوزارى تیا بووە. ناوی قاوەخانەکەش ئاماژەیە بەو قاوەخانە Ú©Û†Ù†Û• مێژووییەی Ú©Û• کاتی خۆی Ù„Û• گەڕەکەکەدا هەبووە. خاوەنەکەی (Øسە Ú©Û•Ú•)ÛŒ ناوبووە Ùˆ یەکێک بووە Ù„Û• کەسایەتییە کۆمەڵایەتییە ناسراوەکانی شار. ئێواران پیاوماقوڵانی Ú¯Û•Ú•Û•Ú© دەهاتنە ئەم قاوەخانەیە Ùˆ Ù„Û• بۆنە ئایینی Ùˆ نیشتمانییەکاندا چالاکی تایبەتی تیا ئەنجام دراوە. هەرە دیارترین چالاکییەکان دیاردەی هەقایەتخوانی بووە. Ù„Û• شەوانی رەمەزان دا مەلا سمایل کتێبی چیرۆکەکانی رۆستەم Ùˆ Ù…Û•Ù… Ùˆ زین Ùˆ ئەمیر ئەرسەلانی دەخوێندەوە. کەسایەتییە ناودارەکانی Ú¯Û•Ú•Û•Ú©: - مەلا ئەØمەدی دیلان، باوکی خوالێخۆشبوو ØÛ•Ù…Û• Ø³Ø§ÚµØ Ø¯ÛŒÙ„Ø§Ù† Ùˆ قادر دیلان - مەلا Øامید Øەمدوون، کەسایەتییەکی کۆمەڵایەتی Ùˆ ئایینی بوو. Ù„Û• رۆژانی جەژنی نەورۆزدا نەورۆزانەی دابەش دەکرد بەسەر ماڵانی گەڕەکدا. نەورۆزانە بریتی بوو Ù„Û• ئاوێک دوعاى بەسەردا خوێندرابێت. - Ø´ÛŽØ® بابا عەلى قەرەداخی باوکی Ø´ÛŽØ® نورى Ùˆ باپیری مامۆستا بەهادین نوری کەسایەتی سیاسی ناسراوی کوردستان Ùˆ عێراق - Øاجی کەریمی عەنبەرخان - Øاجی Ù…Û•Øمودی باپیری شەهید ئەنوەری مەجید سوڵتان - ØÛ•Ù…Û• ئەمین ئاغا Øاجی برایم ئاغا Ùˆ ØÛ•Ù…Û• سور ئاغای برای - Øاجی Ø´ÛŽØ® نوری Øەڵواچى - Øاجی ئەØمەدی موتابچی - Ù…Û•Øمود تۆÙیق گورجی ناسراو بە Ù…Û•Øمود تۆÙیق شلک Ùˆ Øاجی عەلی Ùەوتاوی برای Ú©Û• ئەویش تێکۆشەرێکی دێرین Ùˆ کەسایەتییەکی ناسراو بوو Ù„Û•Ùˆ گەڕەکەدا هەندێک ماڵ Ùˆ بنەماڵەی خاوەن پیشەی تایبەت هەبوون ÙˆÛ•Ú© موتابچێتی Ùˆ دروستکردنی سابوون
بازاڕ و قەیسەرییەکانی شار
Ù„Û• دروستبوونی سلێمانییەوە بەردەرکی سەرا Ùˆ دەوروبەرى ناوەندی شارى سلێمانی بووە، بۆیە دوکان Ùˆ بازاڕ زیاتر ئەو ناوەی گرتۆتەوە، مێجەرسۆن Ù„Û• گەشتەکەیدا بۆ ناوچەى سلێمانی Ù„Û• ساڵى 1908 باسى (خانی عەجەم) Ùˆ (خانی غەÙوورئاغا) Ùˆ قەیسەرى وەسمان پاشا Ùˆ قەیسەرى نەقیب ئەکات، واتە Ù„Û• Ù¾ÛŽØ´ هاتنی مێجەرسۆنەوە ئەم خان Ùˆ قەیسەرییانە Ù„Û• سلێمانی هەبوون ØŒ ئێستا تەنیا قەیسەرى نەقیب ÙˆÛ•Ú© خۆى ماوە بەڵام خان Ùˆ قەیسەرییەکانی تر نەماون Ùˆ شوێنەکانیان ئێستا دوکان Ùˆ بازاڕە، Ù„Û• دوای ئەمانەوە Ú©Û• سلێمانی Ùراوان بووە Ùˆ شەقامی تیا دروستکراوە Ù„Û• سەر شەقامە سەرەکییەکان Ùˆ سەنتەرى شار Ùˆ گەڕەکەکاندا بە سەدەها دوکان Ùˆ بازاڕى تیادا دروستکراوە. خان Ùˆ قەیسەرییەکانی سلێمانی Ù„Û• سەرەتای سەدەی رابردوودا ئەمانە بوون:
1. قەیسەرى وەسمان پاشا: وەسمان پاشاى Ú©ÙˆÚ•Ù‰ ØÛ•Ù…Û• پاشاى جا٠دروستی کردووە Ùˆ Ù„Û• ساڵى 1974 دا سووتاوە Ùˆ ئێستا جێگاکەی بازاڕێکی گەورەى Ù„ÛŽ دروستکراوە.
2. قەیسەرى نەقیب: Ø´ÛŽØ® مستەÙاى نەقیب کوڕەزای کاک ئەØمەدی Ø´ÛŽØ® دروستی کردووە Ùˆ تا ئێستا ماوە.
3. قەیسەرى Ø´ÛŽØ® Ù…Û•Øمود: Ù„Û• ساڵى 1916 دروستکراوە Ù„Û• شوێنی مەیدانی برنجەکە بەرامبەر Øەمامی سوورەت، ئێستا شوێنەوارى نەماوە.
4. قەیسەرى غەÙوورئاغای Øاجی ئەوڵا: لاى مەزادخانەککەوە بووە، رووخاوە Ùˆ ئێستا شوێنەکەی دوکان Ùˆ بازاڕە.
5. خانی غەÙوورئاغا: شوێنەکەی ئێستا کراوەتە بازاڕى Ù…Û•ØÙˆÛŒ بەرامبەر خانەقاى Ù…Û•ØÙˆÛŒ.
6. خانی عەجەم: لە نزیک مەزادخانەکەوە بووە لە ناوبازاڕ و ئێستا شوێنەکەی کراوە بە دوکان و بازاڕە.
7. خانی عەبدولڵا درێژ.
8. خانی Øاجی سەعید ئاغا: خۆى دروستی کردووە Ùˆ موڵکی خۆى Ùˆ دوو برایەتی.
9. خانە سووتاو: قادرى کەریم دایەن دروستی کردووە و ئێستا بازاڕێکی گەورەى لە شوێندا کراوە بە ناوی بازاڕى خانەقا (بازاڕى جگەرە)وە.
10. خانی رسوومات: موڵکی Øەمەئاغای براى Øاجی سەعید ئاغا بووە.
زانکۆی سلێمانی
زانكۆی سلێمانی بۆ یه‌كه‌مجار له‌ساڵی 1968 دامه‌زرا، كامپبی سه‌ره‌كی زانكۆ ئه‌كه‌وێته‌ شاری سلێمانی یه‌وه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستانی عێراق. له‌ سه‌ره‌تادا ته‌نها سێ كۆلیج هه‌بوون، به‌ڵام ساڵانی دوواتر ژماره‌ی كۆلیجه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو زیادی كرد له‌ئه‌نجامی داواكاریی یه‌كی زۆر بۆ خوێندنی باڵا له‌ هه‌رێمی كوردستان.
له‌ساڵی 1981 Ú•Ú˜ÛŽÙ…ÛŒ Ùاشیستی عێراق ئه‌م دامه‌زراوه‌ ئه‌كادیمی یه‌ی ڕاگواست بۆ شاری هه‌ولێر وه ناوه‌كه‌شی گۆڕرا بۆ "زانكۆی سه‌ڵاØه‌دین". له‌ساڵی 1992 جارێكی تر زانكۆی سلێمانی دامه‌زرێندرایه‌وه‌ له‌ئه‌نجامی هه‌وڵ Ùˆ كۆششی زۆری ڕۆشنبیران Ùˆ زانستخوازانی كورد Ùˆ خه‌ڵكی دڵسۆزی شاری سلێمانی Ùˆ زانكۆ جارێكی تر كرایه‌وه‌ له‌ به‌رواری 14 ÛŒ نۆڤه‌مبه‌ری 1992 .
ئه‌مڕۆ زانكۆی سلێمانی 25 كۆلێجی هه‌یه كه‌ تیایدا خوێندكاران بڕوانامه‌ی به‌كالۆریۆس به‌ده‌ست ئه‌هێنن له‌ چه‌ندین بواری جیاجیادا.
كۆلیجه‌كان ئه‌مانه‌ن:
* كۆلێجی پزیشكی
* كۆلێجی ئه‌ندازیاری
* كۆلێجی زانست
* كۆلیجی كشتوكاڵ
* كۆلێجی كارگێڕی و ئابووری
* كۆلێجی زانسته‌ مرۆڤایه‌تی یه‌كان
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌تی ـ سلێمانی
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌تی - هه‌ڵه‌بجه‌
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌تی ـ كه‌لار
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی وه‌رزشی - سلێمانی
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی وه‌رزشی - خانه‌قین
* كۆلێجی ده‌رمانسازی
* كۆلێجی هونه‌ره‌ جوانه‌كان
* كۆلێجی زمان
* كۆلێجی په‌رستاری
* كۆلێجی ڤێتێرنه‌ری
* كۆلێجی یاسا و زانسته‌ ڕامیاریه‌كان
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی زانستی
* كۆلێجی زانسته‌ ئیسلامی یه‌كان
* كۆلێجی ددانسازی
* كۆلێجی ئاداب ـ خانه‌قین
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌
* كۆلێجی بازرگانی
* كۆلێجی په‌روه‌رده‌ ـ خانه‌قین
* كۆلێجی ڕامیاری و زانسته‌ كۆمه‌ڵایه‌تی یه‌كان
مزگەوتەکانی شار
دیارە مزگەوت وێڕاى ئەوەی Ú©Û• شوێنێکی ئایینی پیرۆز Ùˆ شوێنی عیبادەت Ùˆ خواپەرستی Ùˆ زانستە، شوێنێکی گرنگی خزمەتگوزارییشە Ùˆ Ù„Û• گوندەکاندا بەتایبەتی ئەرکی دیوەخان Ùˆ میوانخانە Ùˆ شوێنی کۆبوونەوەی دانیشتوانی ناوچەکە بووە Ùˆ Ù„Û• شۆڕشى گەلەکەشماندا مزگەوت هەمیشە لانە Ùˆ جێگەى Øەوانەوەی پێشمەرگە بووە، کوردیش ÙˆÛ•Ú© میللەتێکی موسوڵمان بایەخ Ùˆ گرنگیی داوە بە مزگەوت Ùˆ هەمیشە Ù„Û•Ú¯Û•Úµ دروستکردنی دێهاتەکان Ùˆ Ù„Û• ئاوەدانکردنەوەیان دا مزگەوتیان دروستکردووە. بێجگە Ù„Û• مزگەوت Ù„Û• سلێمانی تەکیە Ùˆ خانەقاش هەبووە. تەکیە بۆ قادرییەکان Ú©Û• Øاجی Ø´ÛŽØ® مارقى نۆدێ هێناوێتیە ناوچەى سلێمانییەوە Ùˆ Ù„Û• بنچینەدا Ø´ÛŽØ® قادرى گەیلانی دایمەزراندووە. خانەقاش بۆ نەقشبەندییەکانە Ú©Û• مەولانا خالیدی نەقشبەندی هێناى Ú©Û• ئەویش Ù„Û• مەولانا عەبدولڵاى دەهلى وەریگرتبوو. Øاجی Ø´ÛŽØ® مار٠و مەولانا خالید هاوچەرخی یەک بوون Ùˆ کاتێک Ú©Û• میستەر ریچ Ù„Û• ساڵى 1820دا هاتووەتە سلێمانی Ù„Û• سەردەمی Ùەرمانڕەوایی Ù…Û•Øمود پاشاى باباندا، باسى ئەم دوو زاتە گەورەیە ئەکات. مامۆستا مەلا Ù…Øەمەدی قزڵجی Ù„Û• نامیلکەیەکی بەنرخدا Ú©Û• Ù„Û• ساڵى 1938 دەرى کردووە بەناوی (التعری٠بمسالجد السلیمانیە Ùˆ مدارسها الدینیە) باس Ù„Û• مزگەوتەکانی شارى سلێمانی ئەکات Ú©Û• تا ئێستا ماون. مزگەوتە بەناوبانگەکانی سلێمانی ئەمانەن:
1. مزگەوتی Øاجی ئەØان (Øاجی Øان): Øاجی ئەØمەد (ئەØان) Ù„Û• قەڵاچوالانەوە هاتۆتە سلێمانی. شاعیر بووە Ùˆ Ù„Û• شیعردا نازناوی (شەوقى) بووە Ùˆ ئەم مزگەوتەی دروستکردووە.
2. مزگەوتی تەکیەى وسو پاشا (مزگەوتی مەڵکەندی): Ù¾ÛŽØ´ شارى سلێمانی دروستکراوە لەلایەن خەڵکی گوندی مەڵکەندییەوە، Ù„Û• مامۆستاکانی Øاجی مەلا ئەØمەدی نودشێیە.
3. مزگەوتی شێخەلى: پێشتر بەناوبانگ بووە بە مزگەوتی مەلا ئەمینی مام رۆستەم (کەوتۆتە پشت بانقى رەشید)Û•ÙˆÛ•. دروستکەرى مزگەوتەکە Øاجی ئەوڵای ØÛ•Ù…Û• کەرکوکلىزادەیە.
4. مزگەوتی بن تەبەقى هەرمنی: دروستکەرى مزگەوتەکە سلێمان پاشایە. کارێزێکی لەناودا بووە کە بە پلیکانە ئەچوویتە خوارەوە، ئێستاش ماوە.
5. مزگەوتی سەید ئەØمەدی نەقیب: دروستکەرەکەی سەید ئەØمەدی میرە سوورى نەقیبە.
6. مزگەوتی عەلى کەمال: لە گەڕەکی عەلى کەمالە و یەکێکە لە مزگەوتە گەورە و رێک و پێکەکانى سلێمانی.
7. مزگەوتی Øاجی Ø´ÛŽØ® ئەمینی خاڵ: دروستکەرى مەلا مستەÙا Ú©ÙˆÚ•Ù‰ مەلا شەمسەدینی Ú©ÙˆÚ•Ù‰ مەلا عوسمانەو لەکاتی گواستنەوەی قەڵاچوالان بۆ سلێمانی بە داروپەردووی مزگەوتەکەی قەڵاچوالان ئەم مزگەوتە دروستکراوە.
8. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® Ù…Øەمەدی بەرزنجی: Ù„Û• Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ سابوونکەرانە، دروستکەرەکەی سەید عەزیز جۆڵا Ùˆ ئەهلى Ú¯Û•Ú•Û•Ú©Û•.
9. مزگەوتی سەید Øەسەن (مزگەوتی عەبدولڕەØمان پاشاى بابان): دروستکەرەکەی ئەوڕەØمان پاشایە Ú©Û• خۆى مامۆستاى مزگەوتەکە بووە، نالى شاعیر Ù„Û•Ù… مزگەوتەدا ژوورى هەبووە.
10. مزگەوتی هەمزاغا: دروستکەرى باپیری پیرەمێردی شاعیر بووە و نزیک ماڵ و چایخانەکەی پیرەمێرد بووە لە سابونکەران.
11. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® بابا عەلى: Ù„Û• پێشدا بەناوبانگ بووە بە مزگەوتی Ø´ÛŽØ® عەبدولڕەØمان Ø´ÛŽØ® ئەبو بەکر دروستکەرى ئەوڕەØمان پاشای بابان بووە Ù„Û• مامۆستاکانی مەولانا ئیبراهیمی بیارەیی Ùˆ مامۆستا عەلى بەرزنجی قازی سلێمانی Ùˆ مەولانا خالیدی نەقشبەندی بوون.
12. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® Ù…Øەمەدی ئەڵەکی (ناوبازاڕ): دروستکەرەکەی عەزیز ئاغاى مەسرە٠بووە Ù„Û• زەمانی ئەØمەد پاشاى بابامدا مەسرە٠کەرى پاشا بووە.
13. Ø´ÛŽØ® جەلالى قەرەداغی (قەزازەکان): دروستکەرەکەی Øاجی عەزیزی خەیات بووە.
14. مزگەوتی موÙتی: دروستکەرەکەی مەلا Ù…Û•Øمودی پیر Øەسەنی باوکی مەلا ئەØمەدی چاومار بووە Ù„Û•Ù… مزگەوتەدا کتێبخانەیەکی Ù‚Û•Ø´Û•Ù†Ú¯ Ùˆ رێک Ùˆ Ù¾ÛŽÚ© هەبووە دەوڵەمەند کراوە بە چەندەها کتێبی نایاب Ùˆ بە نرخ، Ú©Û• ئینگلیزەکا سلێمانیا بۆردومانکرد یەکەم بۆمبا Ú©Û• خرایە خوارەوە بەر ئەم کتێبخانەیە کەوت Ùˆ ئاگری تێ بەردا Ùˆ کۆششی سەدان ساڵى کردە خۆڵەمێش. ئێستا شوێنەکەی بۆتە قەیسەرى (کەوتۆتە پشتی ئوتێل شیرین Ù„Û• جادەی کاوە).
15. مزگەوتی تەکیە رووتە: دروستکەرى شێخ عەلى تاڵەبانى و خەڵکی گەڕەک بووە و زیکر و تەهلیلەى تیا دەکرا.
16. مزگەوتی قامیشان: دروستکەرى عەبدولڵا پاشاى دوا میری بابان بووە لە گەڕەکی کانێسکان.
17. مزگەوتی کانێسکان (سەرچاوە): دروستکەرى عەبدولڵا پاشاى بابان بووە لەسەر کانى و ئاوەکەی سەرچاوەی کانێسکان دروستکراوە.
18. بن تەبەقى بچکۆلە (عیرÙان): دروستکەرى خدر ئاغای ئاشنای بابانەکان بووە Ù„Û• ساڵى 1837 بووە.
19. مزگەوتی شێخ سەلام: لە جادەی مەولەوی، زەوی مزگەوتەکە هی بابانەکان بووە بە سەرپەرشتی شێخ قادرى گەورە (قازی سلێمانی) بە پارەى خەڵکی گەڕەک دروستکراوە.
20. مزگەوتی گەورە: دروستکەری ئیبراهیم پاشاى بابان بووە Ú©Û• دروستکەرى شارى سلێمانی بووە گەورەترین Ùˆ بەناوبانگترین مزگەوتی سلێمانی بووە، یەکەم مامۆستاى ئەم مزگەوتە Ø´ÛŽØ® مارÙÙ‰ نۆدێ بووە، پاش کاک ئەØمەدی Ø´ÛŽØ® سەید غەوسە Ùˆ Ø´ÛŽØ® Ù…Øێدینی سەید غەوسە خەتیبی بوو، Ù„Û• زەمانی کاک ئەØمەد دا Øاجی مەلا عەزیزی دێلێژەیی کراوە بە واعیز، Ù„Û• سەردەمی Ø´ÛŽØ® Ù…Û•Øمودی نەمردا شوێنی کڵپەسەندنی جۆشى نیشتمان پەروەریی بووە، تەرمی کاک ئەØمەدی Ø´ÛŽØ® Ùˆ Ø´ÛŽØ® Ù…Û•Øمودی نەمر Ù„Û•ÙˆÛŽ نێژراون. یەکەم مزگەوت بووە Ú©Û• نوێژى هەینی تیا کراوە Ùˆ Ú¯Û†Ú•Ù‰ پاشاکانی بابان لەوێیە. یەکەم منارە Ù„Û• سلێمانی Ù„Û•Ù… مزگەوتەدا دروستکراوە لەسەر بڕیارى سوڵتانی عوسمانی سوڵتان عەبدولØەمیدلە ساڵى 1308Ù‰ کۆچى، Ù„Û• ساڵى 1998دا لەسەر ئەرکی هەڤاڵ مام جەلال مەرقەدی کاک ئەØمەدی Ø´ÛŽØ® Ùˆ Ø´ÛŽØ® Ù…Û•Øمودی نەمر تەعمیر کرا Ùˆ قوببەیەکی جوان Ùˆ Ù‚Û•Ø´Û•Ù†Ú¯ÛŒ بۆ دروستکرا.
21. مزگەوتی تەکیەی Ø´ÛŽØ® مارÙ: دروستکەرى Øاجی بەگە Ù„Û• ساڵى 1945 دوستکراوە، Ù„Û• ساڵى 1980 بەر جادەی سی مەتری کەوتووە Ùˆ روخێندراوە.
22. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® عەبدولڵاى هەولێری (Ø´ÛŽØ® عەوڵا) یان مزگەوتی دوو دەرگا Ù„Û• ئەسØابە سپی: دروستکەرى سەید عەبدولقادری بەرزنجىیە Ù„Û• ساڵى 1231Ù‰ Ú©Û†Ú†Ù‰.
23. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® عەبدولڕەØمانی عازەبانی (مزگەوتی هەلاجەکان): دروستکەرى Ù…Û•Øمود پاشاى بابان بووە.
24. مزگەوتی مەلا عەلى نیزامی: دروستکەرى مەلا عەبدولڕەØمانی رەسوڵ ئاغا بووە.
25. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® لەتیÙ: دروستکەرى Ø´ÛŽØ® عەبدولکەریمی Ø´ÛŽØ® قادرى سنەیی بووە. ئەم مزگەوتە ساڵى 1980 بەر جادەی سى مەترى کەوتووە Ùˆ رووخێنراوە.
26. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® ئەمینی قەرەداغی: دروستکەرى میری بابانەکان بووە، بەناوبانگ بووە بە مزگەوتی Ø´ÛŽØ® مارÙÙ‰ قەرەداغی. وەختی خۆى خانەقاى نەقشبەندىیەکان بووە.
27. مزگەوتی Øاجی مەلا رەسوڵ: دروستکەرى باش چاوەش باپیری ØÛ•Ù…Û• پاشاى ئەوڕەØمان ئاغایە ئەم مزگەوتە بەر جادە کەوتووە Ùˆ شوێنەکەی Ùولکەی نالىیە.
28. مزگەوتی خانەقاى مەولانا خالید: دروستکەرى Ù…Û•Øمودی پاشاى عەبدولڕەØمان پاشا بووە، مەولانا خالیدی نەقشبەندی ئیمام Ùˆ خەتیبی ئەم مزگەوتە بووە.
29. مزگەوتی مەلا Øسێنی پیسکەندی: مزگەوتەکە Ù„Û• پێشدا بینایەکی بچوکى Ú©Û†Ù† بووە، مەلا Øسێنی پیسکەندی گەورەى کردووە Ùˆ چاکی کردووە. مزگەوتەکە کەوتۆتە Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ سەرشەقامەوە.
30. مزگەوتی Øاجی مەلا عەزیز (مزگەوتی مەلا ØÛ•Ù…Û• ئەمینی بالیکدەریی): دروستکەرى Øاجی Ù…Û•Øمود رەش بووە.
31. مزگەوتی شێخی Øسێنی قازی: دروستکەرى Øاجی مەلا عەبدەلڕەØمانی کانی Ú©Û•ÙˆÛ• بووە.
32. مزگەوتی خانەقاى Øاجی مەلا عەلى مەلا وەسمان: دروستکەرى Øاجی رەسوڵى ØÛ•Ù…Û• ئاغای گورون بووە، Øاجی مەلا عەلى ئیمام Ùˆ مودەڕیسى ئەم مزگەوتە بووە، ئەم پیاوە خەلیÙÛ•Ù‰ Ø´ÛŽØ® سیراجەدین (Ø´ÛŽØ® عوسمانی تەوێڵە) بووە تەرمی پیرۆزی Ù„Û•Ùˆ مزگەوتەدا نێژراوە، شوێنی زیارەتی خەڵکی سلێمانىیە.
33. مزگەوتی قامیشانی خواروو: دروستکەرى Øاجی رەسووڵ ئاغا بووە.
34. مزگەوتی Ù…Û•Ù‰ غەÙوور (باوکی نەجمەدین مەلا): دروستکەرى بابانەکان بووە.
35. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® یوسÙ: دروستکەرى Ø´ÛŽØ® یوس٠بووە.
36. مزگەوتی خومخانەکان (ناوبازاڕ گوزەرى ئاسنگەرەکان): دروستکەرى Øاجی عەبدولڕەØمان بەگ بووە.
37. مزگەوتی شێخ عەباس: لە گەڕەکی جولەکانە، شوێنی کەنیشتەى جولەکەکان بووە پاش رۆیشتنی جولەکەکان کرا بە مزگەوت لە ساڵى 1950 دا.
38. مزگەوتی خانەقاى Ù…Û•ØÙˆÛŒ: دروستکەرى Øاجی مەلا Ù…Øەمەد Ù…Û•Øوىیە Ú©Û• سوڵتان عەبدولØەمید هەزار لیرەى ناردووە بۆ تەعمیر کردنی Ùˆ کراوە بە خانەقا. مەلا عەسمانی باڵخی باوکی Ù…Û•ØÙˆÛŒ ئیمام Ùˆ مودەڕیسى بووە.
39. مزگەوتی Ø´ÛŽØ® Ù…Û•Øمود (چوارباخ): دروستکەرى Ø´ÛŽØ® Ù…Û•Øمودی قەرەچێوار بووە Ù„Û• ساڵى 1939 بە پارەى خەڵک دروستی کردووە.
40. مزگەوتی Øاجی عەلى ئاغا (عەبدولڵا لوتÙÛŒ): دروستکراوە لەلایەن عەبدولڵا لوتÙÙ‰ بەناوی باوکىیەوە ناوی ناوە.
41. مزگەوتی نالى: لەلایەن خێرەومەندی گەڕەکەوە دروستکراوە.
42. مزگەوتی Øاجی جەمال: لەلایەن Øاجی جەمالى Ùەرەج ئەÙەندییەوە دروستکراوە.
43. مزگەوتی Øاجی Øەسەن خەÙا٠(Ù„Û†Ú©Û•): لەلایەن Øاجی Øەسەنی خەÙاÙÛ•ÙˆÛ• دروستکراوە.
44. مزگەوتی Øاجی عەلى Ú©Û†ÚµÛ•Ú©: Ù„ï
دواترین جار دهستكاری كراوه لهلایهن messi 10 (2011-06-06 17:31:06)
لهسهر هێڵ نییه
#2 2011-06-05 16:48:42
- messi 10
- خونچەی نوێ
- شوێن: سليمانى
- ڕێكهوتی به ئهندامبوون: 2011-04-01
- دواترین سهردان: 2013-12-31
- پهیامهكان: 84
Re: سلێمانی
# مزگەوتی Øاجی Ùەرەجی سوسێ: Ù„Û• تەنیشت گردی Ø´ÛŽØ® Ù…Øێدینە، Øاجی Ùەرەجی سوسێ دروستی کردووە.
# مزگەوتی دارۆغا: لەلایەن خێرەومەندانی گەڕەکەوە دروستکراوە.
# مزگەوتی سەلیم بەگ: لە سەر جادەی ئیبراهیم پاشایە، سەلیم بەگ دروستیکردووە.
# مزگەوتی ØÛ•Ù…Û•Ø³Ø§ÚµØ Ø¨Û†Ø³Ú©Ø§Ù† (توی مەلیک): ØÛ•Ù…Û• Ø³Ø§ÚµØ Ø¨Û†Ø³Ú©Ø§Ù† دروستی کردووە لەسەر شەقامی توى مەلیک.
# مزگەوتی سەیوان: دروستکەرى Øاجی ئەØمەد Ùˆ بە یارمەتی خێرەومەندی Ú¯Û•Ú•Û•Ú© Ù„Û• نزیک گردی سەیوان دروستکراوە.
# مزگەوتی جەمال رەمزی مەلا مارÙ: کەس وکارى جەمال رەمزی مەلا مار٠دروستیان کردووە Ù„Û• Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ مامۆستایانە.
# مزگەوتی دارلسەلام: خێرەومەندێک دروستی کردووە، کەوتۆتە سەر جادەی کارێزەوشک.
# مزگەوتی Øاجی عوسمان عەلاÙ]: Øاجی عوسمان عەلا٠لە Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ زەرگەتە دروستی کردووە.
# مزگەوتی هەنجیرەکە لە گەڕکی ئازادی: خێرەومەندێک دروستی کردووە، کارێزێکی گەورەی تیایە.
# مزگەوتی گردی سەرچنار: خێرەوەندی گەڕەک دروستیان کردووە.
# مزگەوتی Ø´ÛŽØ® Ùەرید Ù„Û• Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ ریعایە: کەس Ùˆ کارى شەهید Ø´ÛŽØ® Ùەرید دروستیان کردووە.
# مزگەوتی ØÛ•Ù…Û•ÛŒ Øاجی رەشید: لەسەر جادەی شەهیدانی ئازادىیە.
# مزگەوتی سەڵاØەدین: لەسەر جادەی برایم پاشایە خەڵکی Ú¯Û•Ú•Û•Ú© دروستیان کردووە.
# مزگەوتی عوسمان ئاغا: لە گەڕەکی مامۆستایانە.
# مزگەوتی بەختیارى: لە گەڕەکی بەختیارییە.
# مزگەوتی بێخود: لە گەڕەکی خەباتە خێرەومەندی گەڕەک دروستیان کردووە.
جوگراÙیا
شاری سلێمانی دەکەوێتە نێوان ھێڵی پانی (٣٤ – ٣٦) پلە لەسەر ھێڵی کەمەر و ھێڵی درێژی (٤٥ – ٤٦) پلە لە ڕۆژھەڵاتی ھێڵی گرینویجی گۆی زەوییەوە، واتە دەکەوێتە باشووری ڕۆژئاوای کیشوەری ئاسیا و ڕۆژھەڵاتی کوردستانی باشوورەوە. سلێمانی لە باکووری ڕۆژھەڵاتەوە بە زنجیرە شاخی ئەزمڕ (١٧٠٠م)، گۆیژە (١٥٢٥م) و قەیوان دەورە دراوە، لە باشووریشەوە بە چیای بەرانان (١٣٧٣م) و لە ڕۆژھەڵاتیشەوە دەشتی شارەزوور دەستپێدەکات کە درێژییەکەی ٤٥کم و پانییەکەی ١٥کم. لە ڕۆژئاواشەوە شاخی تاسڵوجە گەمارۆی داوە. شاری سلێمانی ٨٥٣م لە ئاستی ڕووی دەریاوە بەرزە و ئاووھەواکەی بە دەریای ناوەڕاستەوە کاریگەرە و لە زستاندا سارد و باراناوییە و ھاوینیشی وشک و گەرم و بێبارانە، جیاوازییەکی زۆریش لە نێوان پلەکانی گەرمای شەو ڕۆژ و وەرزەکانی ساڵیدا بەدی دەکرێت.
ئاماری دانیشتوان
میسته‌ر ریچ كه‌ ساڵی‌ 1820 هاتۆته‌ سلێمانی‌ واتا26 ساڵ پاش دروستكردنی‌ شاره‌كه‌ , ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ به‌ ده‌ هه‌زار كه‌س خه‌ملاَندوه‌ دوای‌ ئه‌وه‌ ئه‌ڵێت: سلێمانی‌ (2000) ماڵی‌ ئیسلام. (130) ماڵه‌ جوله‌كه‌ (9) ماڵی‌ دیانی‌ كلدانی‌ (5) ماڵی‌ ئه‌رمه‌نی‌ تیا بوه‌ , كۆی‌ ماڵه‌كان ئه‌كاته‌ (2144).ئه‌گه‌ر هه‌رماڵێك به‌ پێنج كه‌س دابنێین ئه‌كاته‌ (10720) كه‌س. - به‌گوێره‌ی‌ ساڵنامه‌ی‌ عوسمانی‌ ساڵی‌ 1907 ژماره‌ی‌ دانیشتوان (8702) موسڵمان و (360 نا موسڵمان كه‌ ئه‌كاته‌ (8963) كه‌س
- سه‌رچاوه‌كانی‌ تر له‌ ساڵی‌1913 دا ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ هه‌موو ناوچه‌ی‌ سلێمانییان به‌ (51600) كه‌س داناوه‌ كه‌ (48600) یان موسڵمان و (900) یان دیان و (2100)یان جووله‌كه‌ن. ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ شاری سلێمانیان به‌ (26000) كه‌س داناوه‌ ، له‌ وانه‌ (24825) كه‌س موسڵمان و (1000) كه‌س جووله‌كه‌ و (175)دیان.
- له‌سه‌رده‌می‌ ئینگلیزدا به‌ گوێره‌ی‌ ڕۆژنامه‌ پێشكه‌وتن ساڵی‌ 1920 ژماره‌ی‌ ناوچه‌كه‌ به‌ (62722)كه‌س دائه‌نێ‌. دانیشتوانی‌ شاری‌ سلێمانی‌ به‌ ده‌ هه‌زار كه‌س داناوه‌.
- ساڵی‌ 1925-1926 سلێمانی‌ خۆی‌ بریتی‌ بووه‌ له‌ 13-14 هه‌زار كه‌س. دوای‌ ئه‌وه‌ له‌ كاتی‌ Øوكمه‌تی‌ عێراقدا Ùˆ له‌ ساڵی‌ 1927 وه‌ سه‌ر ژمێری‌ ده‌ستی‌ پێكرد:1927- 1937 - 1947- 1957- 1965 - 1976-1988
- ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ شاری‌ سلێمانی‌ له‌ ساڵی‌ 1947 دا به‌ گوێره‌ی‌ تۆماری‌ ڕه‌سمی‌ (23475) كه‌س بووه‌
- ساڵی‌ 1957 بریتی‌ بووه‌ له‌ (48812) كه‌س.
- ساڵی‌ 1998 شاری‌ سلێمانی‌ به‌گوێره‌ی‌ ساڵنامه‌ی‌ ئه‌و ساڵه‌ به‌م جۆره‌ بووه‌ : ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ شاری‌ سلێمانی‌ خۆی‌ (548747) كه‌س . ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ سنووری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ (1127226) كه‌س . ژماره‌ی‌ خێزان له‌ ناو شاردا (110360) . ژماره‌ی‌ خێزان له‌ سنوری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ (217220) . ژماره‌ی‌ گه‌ڕه‌كه‌كانی‌ شاری‌ سلێمانی‌ (58) .
- ئاماری‌ ساڵی‌ 2009 ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ شاری‌ سلێمانی‌ به‌ شار نشینه‌كانی‌ به‌كرەجۆ و ڕاپه‌رینه‌وه‌ 648000 كه‌سه‌ .
چایخانە کۆنەکانی شار
مێژووی پەیدابوونی (چا) Ù„Û• کوردستاندجا زۆرکۆن نیە. پێشتر قاوە هەبووە، هەر بۆیە شوێنێکی ÙˆÛ•Ú© قاوەخانەی سەرچیمەن پەیدا بووە. یەکەم جار (چا) Ù„Û• ساڵى 1895 دا هێنرایە سلێمانی. بازرگانێک Ú©Û• ناوی Ù…Øەمەد ئەمین Ù…Û•Øمود بوو، ÙˆÛ• Ù„Û• نێوان سلێمانی Ùˆ ئێراندا کارى بازرگانی دەکرد Ù„Û•Ùˆ ساڵەدا چای وشکی هێنایە سلێمانی. سەرەتا ماڵە دەوڵەمەندەکان (بەتایبەت ماڵى عیزەت بەگی وەسمان پاشا) Ù„Û•Ùˆ چایەیان کڕىء Ù„Û• دیوەخانەکانیاندا بە لێنراوی پێشکەشى میوانەکانیان دەکرد. وردە وردە دیاردەکە بڵاوبۆوەو گەیشتە ئەو رادەیەی Ú©Û• ئێستا چا Ù„Û• سلێمانی Ùˆ کوردستاندا زۆربەى کات دەخورێتەوە، بەتایبەت دوای Ú˜Û•Ù…Û• سەرەکییەکانی خواردن. هەروەها شوێنی تایبەتى ئامادەکردن Ùˆ پێشکەشکردنی چا Ú©Û• بە چایخانەکان ناسراون بەشێکی دانەبڕاوی کەلتوور Ùˆ مێژووی شارى سلێمانىیە. چایخانە Ú©Û†Ù† Ùˆ بەناوبانگەکان:
1. لە دەوروبەری سەرا:
چایخانەی Øاجی عەول چایخانەی ØÛ•Ù…Û• رەق چایخانەی ئەوقا٠چایخانەی مینە Ø´Û•Ù„ چایخانەی عەلى غەمگین چایخانەی وەستا ساڵØÛŒ بست
1. لە شەقامی مەولەوی:
چایخانەی سەرچنار (ئەØمەدی سەعە بانەیی) چایخانەی ØÛ•Ù…Û•ÛŒ بەکر (Ù„Û• بیناکەی تۆÙیق قەزازدا) چایخانەی ئاشتی (Ù„Û• دوکانەکەی ساڵØÛŒ رەشەدا)
1. لە سابونکەران:
چایخانەی Øەمەتۆلە چایخانەی سەعە Ú©Û†ÚµÙ‹
1. لە کانی ئاسکان (کانێسکان):
چایخانەی ساڵØÛŒ ئەØÛ•ÛŒ خولە هەروەها لاى Øامیەی Ú©Û†Ù†Û•ÙˆÛ• (پارکی ئازادی ئێستا) چەند چایخانەیەک هەبوو سەربازەکان Ù„ÛŽÙ‰ دائەنیشتن
1. لاى بەر بەلەدێکە (ناو بازاڕ)
چایخانەی کاک Øەمەومین چایخانەی رەشەی هەتیو چایخانەی مام دەروێش چایخانەی Øاجی قادر چایخانەی سەعە تەها کۆیی چایخانەی عەبە کۆپرلى چایخانەی عەلى ØÛ•Ù…Û• ئەمین
1. Ù„Û• مەیدانی ماست Ùرۆشەکان:
چایخانەی Øاجی ساڵØÛŒ ØÛ•Ù…Û• بەنگکێش چایخانەی کاکە سوور چایخانەی عەبە خورشە چایخانەی عەلى خەلیÙÛ• چایخانەی قادر پێنجوینی چایخانەی مەلا بەکر
1. لاى Øەوزە وشکەکەوە:
چایخانەی هۆمەر چایخانەى کاک ساڵØØ¡ براکانی چایخانەی سەعە کوێر چایخانەی مام یوس٠(بە زۆری ØاÙزەکانی ئەچوونە ئەو چایخانەیە)
1. لە سەرشەقام:
چایخانەی سمە Ø´Û•Ù„ چایخانەی رەشۆل چایخانەی کاک رەزا چایخانەی کاک ØÛ•Ù…Û• قادر چایخانەی Ùەرەجی ØÛ•Ù…Û• مراد چایخانەی موشی Ù„Û• Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ جولەکان
چایخانەی شەعب
چایخانەی شەعب هەر Ù„Û• سەرەتاوە مەڵبەندی کۆبونەوە Ùˆ Øەوانەوەی خوێندەواران Ùˆ هونەرمەندان Ùˆ نوسەران بووە. سەرەتای دروستبوونی چایخانەی شەعب ئەگەرێتەوە بۆ ساڵانی پەنجا Ùˆ وەستا شەریÙÛŒ چایچی سەرپەرشتی کردووە. عومەر شەری٠خاوەنی چایخانەی شەعب Ù„Û• بارەی سەرەتای دروست بوونی چایخانەی شەعبەوە بەم جۆرە دوا : Ù„Û• سەرەتادا وەستا شەریÙÛŒ باوکم چایچی دەسگێر بووە پاشان بیری Ù„Û• دانانی چایخانەیەک کردووە Ùˆ ناوی ناوە چایخانەی (شەعب) سەبارەت بەوەی Ú©Û• بۆ چایخانەکە ناوی شەعبی لێنراوە وەستا عومەر وتی : Ù„Û• ساڵانی زوودا بیناکە ئوتێلێک بووە ناوی (شەعب) بووە هەر بۆیە ئەم ناوەش Ù„Û• چایخانەکە نرا. Ù„Û• سەرەتادا چایخانەی شەعب بەم شێوەیەی ئێستا نەبووە Ùˆ وەها گەورە نەبووە شوێنی کتێبخانەکەی ئێستا چایخانە بووە Ùˆ Øەوشەکەشی شوێنى خواردەمەنی بووە Ú©Û• خاوەنەکی ناوی وەستا نەزەر بووە.. دواتر Ù„Û• سالانی شەستەکاندا Ùˆ پاش Ú©Û†Ú†Ù‰ دوایى وەستا نەزەر Øەوشەکە ئەبێتە شوێنی ئەرز Ùˆ Øاڵچییەکان.. دواتر Ù„Û• سەرەتای ساڵانی ØÛ•Ùتادا چایخانەکە تەشەنەی سەندوەو گەورە کراوە.. ÙˆÛ• Ù„Û•Ùˆ کاتەوە تا ئێستا دوو جار چایخانەکە Ù†Û†Ú˜Û•Ù† کراوەتەوە جاری یەکەم لەسەر ئەرکی خۆمان Ùˆ دوا جاریش ساڵی دوهەزار Ùˆ Ø´Û•Ø´ بووە Ù„Û• سەر دەستی Øکومەتی هەرێم Ú©Û• ئەو کات عومەر ÙÛ•ØªØ§Ø Ø³Û•Ø±Û†Ú©ÛŒ Øکومەت بووە،
سەبارەت بەوەی Ú©Û• Ù„Û• سەرەتادا Ú©ÛŽ سەردانی چایخانەکەی کردوە کاک عومەر وتی : Ú©Û†Ù…Û•Ù„ÛŽÚ© کەسی ناودار سەردانی چایخانەیەکەیان کردووە هەندێک لەوانە Ú©Û• Ù¾ÛŽÚ© هاتببون Ù„Û• شاعیر Ùˆ هونەرمەندان Ùˆ نووسەران سەردانی چایخانەکەیان کردووە ÙˆÛ•Ú© شێرکۆ بێکەس Ùˆ ئەØمەد هەردی Ùˆ ØÛ•Ù…Û• Ø³Ø§ÚµØ Ø¯ÛŒÙ„Ø§Ù†ÛŒ شاعیر Ùˆ عەبدوڵڵا جەوهەر Ùˆ مامۆستا ئەخۆل Ùˆ Ú¯Û•Ù„ÛŽÚ©ÛŒ تر سەردانی چایخانەکەیان کردووە..
Ù„Û• سەردەمی رژێمی بەعس دا چەند جارێک چایخانەی شەعب کەوتۆتە بەر هێرشی ملازم موØسین Ùˆ ئیهانەی بە نوسەران Ùˆ ئەو گەنجانە کردووە Ú©Û• Ù„Û• چایخانەکەدا دانیشتوون Ùˆ کۆبونەتەوە..
یەکێک Ù„Û• شتە سەرنج ڕاکێشەکانی تری ئەم چایخانەیە ( دەÙتەری بیروەریەکان )Û• ØŒ Ú©Û• بیرەوەری ئەو نووسەر Ùˆ هونەرمەندانە دەگێڕیتەوە Ú©Û• سەردانی چایخانەکەیان کردووە.. Ù„Û• لاپەڕە یەکی ئەو دەÙتەرەدا مامۆستا شێرکۆ بێکەس بەم شێوەیە باس Ù„Û• چایخانەی شەعب دەکات : ( من ئەم چایخانەیە ÙˆÛ•Ú© چیرۆکێک ئەبینم Ú©Û• بەردەوام ژیانی ئەم شارەمان بۆ ئەگیڕێتەوە).. ÙˆÛ• شاعیری گەورەی عەرەب سەردانی چایخانەی شەعبی کردووە Ùˆ Ù„Û• دەÙتەری بیرەوەرییەکاندا شیعرێکی بۆ چایخانەکە نووسیوە Ú©Û• دەلًێ : ( چایخانەی شەعب Ù„Û• باڵاییدا بژی Ùˆ شیعرێک دابهێنە ØŒ بکشێ Ùˆ بەرینی زەوی زیاد بکە). ÙˆÛ•Ú© Ú©Û†Ù…Û•ÚµÛŽÚ© نووسەرى بیانی سەردانی ئەم چایخانەیەیان کردوە ÙˆÛ•Ú© : هینری دیلانی شاعیری Ùەرەنسی Ùˆ Ùازڵ سامر Ùˆ علی Øسن Ùواز Ùˆ ئەردەشێری رۆستەمی Ùˆ رۆبیرت کلایتەر)..
Ú©Û• دەچیتە ناو چایخانەکەوە چاوت بە Ú©Û†Ù…Û•Ù„ÛŽÚ©ÛŒ زۆر Ù„Û• ÙˆÛŽÙ†Û•ÛŒ هەڵواسراو دەکەوێت Ú©Û• Ù¾ÛŽÚ© هاتوون Ù„Û• ÙˆÛŽÙ†Û•ÛŒ شاعیر Ùˆ هونەرمەند Ùˆ رۆژنامەنووس Ùˆ سەرکردە Ùˆ پێشمەرگە نەمرەکان.. Ù„Û• بارەی هەڵواسینی ئەم وێنانەوە بە چایخانەکەوە عومەر شەری٠ی چایچی وتی : هەڵواسینی ئەم وێنانە لای ئێمە ÙˆÛ•Ú© ÙˆÛ•Ùا Ùˆ خۆشەویستییەکە بۆ ئەوانەی جێدەستییان Ù„Û• بوارەکاندا دیارە Ùˆ ماندوبوون). ئیستا چایخانەکە کۆمەڵیکی زۆر Ù„Û• گەنجان Ùˆ رۆشنبیران رووی تێدەکەن Ùˆ تێیدا بە یەکتر شاد ئەبنەوە Ùˆ Ú¯Ùتوگۆ Ù„Û• بارەی ئەدەبیات Ùˆ هونەر Ùˆ رۆژنامەوانییەوە دەکەن.. یەکێکیان بۆبەسەربردنى کاتە Ùˆ ئەوى دییان بۆ ئاگاداربوونەوە لەدنیاى ڕۆژانەى کوردستان ØŒ بۆ شیکارکردنى ئەو دۆخەى Ú©Û• پێیدا تێپەر دەبین، یان قسە Ùˆ باسە لەسەر دنیاى ئەدەب Ùˆ Ùکر.. چایخانەى شەعب ÙˆÛ•Ú© ÙÛ†Ú•Ù… هیچ جیاوازیەکى Ù„Û•Ú¯Û•Ù„Ú• چایخانەکانى تردا نییە بەڵام ئەوەى Ú©Û• جیاوازى پآ دەبەخشآ جۆرى ئەو کەسانەن Ú©Û• ڕووى لێدەکەن ÙˆÛ•Ú© ڕۆژنامەنوسان Ùˆ هونەرمەندان Ùˆ شاعیران
ئەوەی جێی سەرنجە لەم چایخانەیەدا ئەوەیە کە هەندێ جار ژنانیش روو لە چایخانەکە دەکەن بەڵام بە شێوەیەکی کەم تەنها ئەوانە نەبێ کە لە ئەوروپاوە دەگەرێنە یان ژنانى بیانی کە سەردانی سلێمانی دەکەن و دێنە چایخانەکە..
قەیسەری نەقیب
یەکێکە Ù„Û• مەڵبەندە بازرگانییە هەرە کۆنەکانی ناو شارى سلێمانی. ساڵى 1900 Ø´ÛŽØ® مستەÙای نەقیب Ú©Û• دەکاتە مامی Ø´ÛŽØ® Ù…Û•Øمودی ØÛ•Ùید دروستی کردووە. زۆربەى وەستا Ùˆ کرێکارەکان Ú©Û• Ù„Û• دروستکردنی ئەم قەیسەرییەدا ئیشیان کردووە Ù„Û• سنە Ùˆ کرماشانەوە هاتن Ùˆ شارەزایی زۆریان هەبووە Ù„Û• هونەرى بیناسازیدا. نەخشەى قەیسەرییەکەش هەر هەمان نەخشەیە Ú©Û• Ù„Û• قەیسەرى Ùˆ بازاڕەکانی رۆژهەڵاتی کوردستاندا بەکارهاتوون. کاسبکارەکانی ئەم قەیسەرییە جۆرا وجۆر بوون ÙˆÛ•Ú© خەیاتی Ùˆ دەلاکی Ùˆ وشکەÙرۆش. بەڵام لەدوای ساڵى چلەکانەوە Ø´Û•Ù‚ÚµÛŽÚ©ÛŒ ترى بەخۆوە گرت Ùˆ زیاتر بوو بە بازاڕى عەتارەکان. سەرچاوەی Ú©Û•Ù„ Ùˆ پەلەکانیش Ù„Û• بەغدا Ùˆ سوریا Ùˆ ئێرانەوە دابینکراون Ùˆ بازرگانەکانی ئەو سەردەمە خۆیان سەÙەرى ئەو وڵاتەیان کردووە Ùˆ تازەترین کاڵایان بۆ دوکاندارەکانی ئەو قەیسەرییە هێناوە. لاÙاوە بەناوبانگەکەى شارى سلێمانی Ù„Û• ساڵى 1957 دا زیانێکی گەورەى بەم قەیسەرییە گەیاندووە. ئەو سەردەمە لاوان Ùˆ مامۆستایان Ùˆ پیاوە ناودارەکانی کورد Ú©Û†Ù…Û•Ú©ÛŒ ماددیان Ù¾ÛŽØ´Ú©Û•Ø´ بە زیانلێکەوتووان کردووە. ساڵى 1988یش Ù„Û• رووداوێکی تردا قەیسەرییەکە سوتا Ùˆ خەڵکەکەى تووشى زیانێکی قورس بوون. دەیان پیاوی ناسراو Ùˆ کاسبکار Ùˆ بازرگان Ù„Û• موسوڵمان Ùˆ گاور Ùˆ جولەکە Ù„Û•Ù… قەیسەرییەدا کاسبییان کردووە. تۆÙیق قەزاز Ùˆ Øاجی Ø´ÛŽØ® عەلى Ùˆ Øاجی مەلا سەعیدی مامە خەلانی Ùˆ Øاجی عەزیزی شەرعی Ùˆ Ø´Û•Ù„Û•Ù…Û† عەزیز Øەکیم Ùˆ موشێى عەتار Ùˆ سیمانە Ùˆ سەلیم بەگی کوتاڵÙرۆش هەندێک Ù„Û• کاسبکارە ناسراوەکانی سەرەتاکانی سەدەى رابردووی ناو قەیسەرى نەقیب بوون.
سەیرانگای سەرچنار
سەرچنار یەکێکە Ù„Û• گەڕەکەکانی شاری سلێمانی ØŒ دەکەوێتە ڕۆژئاوای شار . جاران بەھۆی لاوازی کەرەسەی ھاتوچۆوە Ùˆ Ú©Û•Ù…ÛŒ دانیشتوانی شار، سەرچنار جیابوو Ù„Û• بەشەکانی تری سلێمانی Ùˆ دەزانرا Ù„Û•Ú©ÙˆÛŽÙˆÛ• بۆ Ú©ÙˆÛŽ دەستپێک Ùˆ کۆتاییەتی ØŒ ئەمڕۆکە سەرچنار تێکەڵ بووە Ùˆ لەدەوریا چەندین Ú¯Û•Ú•Û•Ú©ÛŒ تر دروست بوون ÙˆÛ•Ú©: شەھیدانی سەرچنار، گردی سەرچنار، ..ھتد . ÙˆÛ• هەروەها سەرچنار بەیەکێک Ù„Û• ھاوینەھەوارەکانی عێراق دەژمێردرێت بەھۆی بوونی ئاوی ھەڵقوڵاوی ژێر گرد Ùˆ بەرزاییەکانی. زۆر Ù„Û• Ù…ÛŽÚ˜Û• سەرچنار ئوتێل Ùˆ شوێنی Øەوانەوەی لێدروست کراوە بۆ گەشتیاران. شوێنێکی ÙÛŽÙ†Ú© Ùˆ خەم Ú•Û•ÙˆÛŽÙ† بووە بۆ خەڵکی سلێمانی Ùˆ دەوروبەری، Ú©Û• تاکوو ئەمڕۆش کۆتایی Ú¾Û•Ùتان خەڵکانێکی زۆر ڕووی لێدەکەن بۆ سەیران. سەرچنار چەندجارێک نۆژەنکراوەتەوە Ùˆ سیمای ناو سەیرانگاکانی دەستکاریی کراون Ùˆ خۆشکراوە.
هاوینە هەواری دوکان
به‌نداوی دووکان له‌ خۆر ئاوای شاری سلێمانی به‌ دووری [ ٧٠] کم و له‌سه‌ر زێی بچوک دروست کراوه‌ ، که‌ بریتی یه‌ له‌ ده‌ریاچه‌یه‌کی مه‌زن و بڕی [ ٦.٨ ملیار م٣ ] ئاو گل ده‌داته‌وه‌ ، ئه‌م ده‌ریاچه‌یه‌ بۆته‌ ناوچه‌یه‌کی گه‌شتیاری سه‌رنج راکێش و گه‌شتیاران له‌ زۆر ناوچه‌وه‌ ڕووی تێ ده‌که‌ن ، ئۆتێلێکی گه‌وره‌ی به‌ ناوی [ میراڵ ] و کۆمه‌ڵێک کابینه‌ی جۆراو جۆری لێ بنیاد نراوه‌ ، گه‌شتیاران له‌ هه‌ر چوار وه‌رزی ساڵ گه‌شتی بۆ ده‌که‌ن .
نادی سلێمانی
بەڕێز تالب سید على ئەندامى یەکەم دەستەى بەڕێوەبەرى یانەى وەرزشى سلێمانى و یاریزانى دێرینى تۆپی پێ ى یانە و هەڵبژاردەى سلێمانى بەم شێوەیە مێژووى یانەى بۆ ئاشنا کردوین کەجێى ڕێزو پێزانینه‌
لە پێش دامەزراندنى یانەى وەرزشى سلێمانى لە سەرەتاى ساڵى (1956) لە زۆربەى گەڕەکەکاندا تیپی ئەهلى (میللی) هەبووه.
* Ù„Û•Ú¯Û•Ú•Û•Ú©Ù‰ مەڵکەندى تیپی پێشکەوتن ( Ú©Û• خوالێخۆش بوو عبد الرØمن عەبە Ú¯Û†Ú•ÛŽ) سەرپەرشتى ئەم تیپەى کردووە.
* لەگەڕەکى شێخان تیپى ئەزمەڕ.
* لەگەڕەکى کانێسکان تیپی ئاسۆ.
* لەگەڕەکى سابونکەران تیپی هێرش.
* لەگەڕەکى سەرشەقام تیپی سەیوان لەپاشدا خەبات و تیپى ئاکۆ.
* لەگەڕەکى هۆڵى تیپی هیوا لەپاشدا تیپی برسى گەڕەکى پیرمەسوور دروست بوو .
جگە لەم تیپانەش
* ( تیپى سوپا ) Øامیەى سلێمانى
* تیپى Ùەرمانبەران
* تیپی پۆلیس
ئەم تیپانە Ù„Û•Ú¯Û•Úµ یەکدا یارى دۆستانەیان ئەنجام ئەداو تیپەکانى دەرەوەیشیان بە یاریکردن بەسەر ئەکردەوە. Ù„Û•Ùˆ ساڵانەدا جێگرى پارێزگارى سلێمانى بەڕێز( عبداللە بەگ ) بوو Ú©Û• بەم جوڵانەوە بەو چالاکیە وەزشیانە زۆر خۆش Øاڵ Ùˆ Ù¾ÛŽÙ‰ باش بووە ÙˆÛ• Ù„Û• هەمان کاتدا خۆى Øەزى Ù„Û• وەرزش بوو ØŒ هەموو سەرۆک تیپەکانى بانگهێشت کرد بۆ دیوانى پارێزگا Ùˆ Ù¾ÛŽ Ù‰ ڕاگەیاندن Ú©Û• (دەورەیەک) بکەنەوە Ù„Û• نێوان هەموو تیپەکان Ùˆ بەڵێنى پێدان Ú©Û• هەموو جۆرە یارمەتیەکیان بۆ دابین دەکات (لەخەڵات Ùˆ کڕینى کاس Ùˆ پێداویستیەکانى ئەو خولە)ØŒ سەرۆک تیپەکان بە خۆشØاڵیەوە ڕەزامەندیان پیشانداو زۆر سوپاسیان کرد. ÙˆÛ• بۆ ئەنجامدانى چۆنیەتى یاریەکان بڕیاریان دا Ú©Û• یاریەکان بە(دۆڕاندنى دووجار) بۆ هەر تیپێک بۆ خولەکە دەچێتە دەرەوە ÙˆÛ• لەپاشدا (قرعە) کرا بۆ یاریەکانیان Ù„Û• ئەنجامى یاریەکان ( هەردوو تیپی سەیوان Ùˆ پێشکەوتن) مانەوە بۆ یاری کۆتایی ÙˆÛ• Ú•Û†Ú˜Ù‰ یاری کردن دیارى کرا بەپێ Ù‰ ڕێکەوتنى ئەو سەرۆک تیپانە، یاری کۆتایی ئەگەر (یەکسان بوون) یاری دووەم ئەنجام بدەن خۆ ئەگەر یاری دووەمیش یەکسان بوون ئەوا یاری (سێ یەم) ئەنجام دەدەن. بەرپرسى تیپی سەیوان شەهید مامۆستا یاسین ØÛ•Ù…Û•Ø³Ø§ÚµØ Ø¨ÙˆÙˆ ÙˆÛ• تیپی پێشکەوتن کاک گالب سید على بوو. وا ڕێکەوت هەردوو تیپ Ù„Û• یاری یەکەم Ùˆ دووەم دا یەکسان بوون Ú•Û†Ú˜Ù‰ دیارى کراوى (سێیەم) دیارى کرا. یارى سێیەم Ù„Û• یاریگاى تەیارەخانەکە ØŒ هەردوو تیپ دەستیان بە یارى کردن کرد ÙˆÛ• ماوەى (20 خولەک) تێپەڕ بوو ØŒ مامۆستاى خوالێخۆشبوو (ÛŒØ§ÚµØ Ø¹Ù„Ù‰ ÛŒØ§ÚµØ ) هاتە ناوەوە Ùˆ یارییەکەى ڕاگرت Ùˆ ئەندامانى هەردوو تیپەکەى هێنایە قەراغ یاریگاکەوەو بە یاریزانەکانى ووت ئەوە جەنابى ( وەزیرى ناوخۆى عێراقە) بەڕێز(ØÙ…Û• سەعید قزاز ) ئەیەوێت قسەتان Ù„Û•Ú¯Û•Úµ بکات ØŒ Ú©Û• یاریزانەکان کۆبوونەوە لەیەردەم وەزیرى ناوخۆ Ùˆ مامۆستا Ø³Ø§ÚµØ Ø¹Ù„Ù‰ لەقسەکانیدا زۆرى پێخۆش بوو ÙˆÛ• لەهەمان کاتدا هانى دان Ú©Û• بەردەوام بن Ù„Û• وەرزش کردن ØŒ Ù„Û•Ù… کاتەدا یاریزانى تیپى پێشکەوتن (گالب سید على ) بە مامۆستا ( Ø³Ø§ÚµØ Ø¹Ù„Ù‰) ووت دە مامۆستا Ù¾ÛŽÙ‰ بڵێ Ùˆ داواى ( کردنەوەى یانەیەکمان بۆ بکە) ØŒ مامۆستاى خوالێخۆشبووش ووتى ( جەناب ئێمە چەند جارێک داواى کردنەوەى یانەیەکمان کردووە Ú©Û•Ú†Ù‰ ڕێگەمان پێنادەن، بەڵکو Ù„Û•Ú•ÛŽÙ‰ جەنابتەوە یانەیەکمان بۆ بکەنەوە). خوالێخشبوو ( Øمەسعید قەزازیش) ووتى: ئێستا گەڕانێکم بەدەستەوەیە بۆ پارێزگاکانى (کەرکوک Ùˆ موسڵ ) ماوەى ( 10) Ú•Û†Ú˜Ù… پێئەچێت دواى ئەو (10) Ú•Û†Ú˜Û• وەرن بۆ لام بۆ بەغداد سەرم لێبدەن ØŒ بەڵام Ú©Û• هاتن (عەریزەیەکتان ) Ù¾ÛŽ بێت ناوى Ú©Û†Ù…Û•ÚµÛŽ کەسان Ù„Û• پارێزەرو Ùەرمانبەرو مامۆستاو کاسب کارى تێدابێت Ùˆ Ù„Û•Ú¯Û•Úµ ناوەکانیان ئیمزایان کردبێت. Ú©Û•Ù„Û•Ù… بەڕێزانە Ù¾ÛŽÚ© هاتبوون:
* بەڕێز Ø³Ø§ÚµØ Ø¹Ù„Ù‰ Ø³Ø§ÚµØ Ú†Ø§ÙˆØ¯ÛŽØ±Ù‰ وەرزش Ùˆ یارییەکان
* بەڕێز ئەØمەد زرنگ پارێزەرو بوڕێوەبەرى ڕۆژنامەى ژین
* بەڕێز نامق تۆÙیق قزاز پارێزەرو موڵکدار
* بەڕێز خلیل ئیبراهیم خالد معاونى تەسویە
* بەڕێز سعید Ø´Ùیق ژمێریار Ù„Û• بەڕێوەبەرێتى تاپۆی سلێمانى
* بەڕێز اسماعیل عبد الوÙاء خاوەنى کۆگاى پرشنگ
* بەڕێز دکران الیکسندریان بریکارى ڕادێوات
* بەڕێز Øسێن Ú•Û•Ø´ Ú•Øیم بەرگدرو
* بەڕێز عمر Ù…Øمد امین مامۆستاى وەرزش Ù„Û• سانەوى سلێمانى
* بەڕێز عزیز Ù…Øمد ڕەشید مامۆستاى وەرزش Ù„Û• ناوەندى سلێمانى
پاش نوسینى عەریزەو ناوو ئیمزایان Ú©Û• ژمارەیان (10) دە کەس بوون Ùˆ لەدواییدا ناوەکانیان دێت ØŒ مامۆستاى خواڵێخۆش بوو (Ø³Ø§ÚµØ Ø¹Ù„Ù‰ ساڵØ) بردى بۆ بەغداد Ùˆ ئیجازەى کردنەوەى یانەکەى هێنایەوە بەناوى ( یانەى وەرزشى سلێمانى) Ù„Û• مانگى (10/ 1956) Ú©Û• ئەو دە(10) بەڕێزە بوون بە(هەیئەى گشتى) ØŒ Ù„Û• پاش تێپەڕبوونى (6) مانگ بۆ جێبەجێکردنى بڕیارى میری ئەو سەردەمە ئەبوایە ماوەى (6) مانگ بەسەر دامەزراندنى یانەکەدا تێپەڕ بکات ئەوسا دەتوانرێت دەستەى بەڕێوەبردنى یانە دابمەزرێت. هەربۆیە بانگەوازێک Ù„Û• لایەن ئەو بەڕێزانە دەرچوو ÙˆÛ• بڵاوکرایەوە بەناو شارى سلێمانیدا . کەوا یانەى وەرزشى سلێمانى هەڵبژاردنى دەستەى بەڕێوەبەرى یانە دیارى دەکات. Ù„Û•Ú•Û†Ú˜Ù‰ هەینى ڕێکەوتى 26/ 4 /1957 Ù„Û• Ù‡Û†ÚµÙ‰ قوتابخانەى (سانەوى سلێمانى کوڕان) کات ژمێر (10)Ù‰ سەرلە بەیانى هەڵبژاردن ئەنجامدرا . ÙˆÛ• Ù„Û• ئەنجامدا ئەم بەڕێزانەى لاى خوارەوە بەیەکەم دەستەى بەڕێوەبەرى یانەى وەرزشى سلێمانى دەرچوون Ùˆ لەهەملن کاتدا ناونیشانەکانیان بەم شێوەیەى خوارەوە دیارى کرا :
* بەڕێز Ø³Ø§ÚµØ Ø¹Ù„Ù‰ Ø³Ø§ÚµØ Ú†Ø§ÙˆØ¯ÛŽØ±Ù‰ وەرزش Ùˆ یارییەکان سەرۆک
* بەڕێز ئەØمەد زرنگ پارێزەرو بوڕێوەبەرى ڕۆژنامەى (ژین) جێگرى سەرۆک
* بەڕێز سعید Ø´Ùیق ژمێریار Ù„Û• تاپۆی سلێمانى سکرتێر
* بەڕێز عمر Ù…Øمد امین مامۆستاى وەرزش Ù„Û• سانەوى سلێمانى بەڕێوەبەرى ئیدارە
* بەڕێز عمر Ù…Øمود میرزا مامۆستاى وەرزش Ù„Û• سانەوى سلێمانى ژمێریار
* بەڕێز عزیز Ù…Øمد ڕەشید مامۆستاى وەرزش Ù„Û• ناوەندى سلێمانى چاودێر
* بەڕێز هاشم عزیز نوسەر (کاتب) Ù„Û• ئەوقاÙÙ‰ سلێمانى ئەندام
* بەڕێز عزیز کریم ملاØزى بەڕێوەبەرێتى ئاوو کارەبا ئەندام
* بەڕێز عبد الله سعید شوÙێر Ù„Û• شەریکە ئەندام
* بەڕێز گالب على نوسەر (کاتب) Ù„Û• تەلەÙۆنات ئەندام
ئەم بەڕێزانەش ÙˆÛ•Ú© یەدەک ( اØتیات)
* بەڕێز یاسین Ù…Øمد ÛŽØ§ÚµØ Ù‚ÙˆØªØ§Ø¨Ù‰ Ù„Û• خانەى مامۆستایانى کوڕان یەدەکى یەکەم
* بەڕێز جەمال Øکیم قوتابى Ø´Û•Ùˆ (مسائى ) یەدەکى دووەم
* بەڕێز ئەØمەد Ù…Øمد قوتابى Ù„Û• خانەى مامۆستایانى کوڕان یەدەکى سێیەم
جا بۆکارەکانى بەڕێوەبردنى یانە بڕیاریان دا Ú©Û• خانووى بنەماڵەى (Øەکیم Øاجى مەلا سەعید) Ú©Û• دەکەوێتە کۆڵانەکەى (مزگەوتى خانەقا)ÙˆÛ• بە بڕی (16) دینار بۆ هەر مانگێک بە کرێ گرت. ÙˆÛ• بۆ ئەنجامدانى ڕاهێنان Ùˆ مەشقى تیپەکان یاریگاکانى قوتابخانەى (سانەوى سلێمانى کوڕان) Ú©Û• ئێستا ئامادەیی سلێمانى کوڕانە بەکار ئەهێنران ØŒ بۆ یارییەکانى (تۆپی Ù¾ÛŽ Ùˆ باسکەو بالە) بارەگاى یانەش بۆ یارییەکانى قورسایی هەڵگرتن Ùˆ جوانى Ù„Û•Ø´ Ùˆ تۆپی سەرمێز Ùˆ تەنا٠بازى Ùˆ جمناستیک بەکار ئەهێنرا. مێژووى نوێ Ù‰ یانەى وەرزشى سلێمانى ئێستاش یانەى وەرزشى سلێمانى ناودارترین یانەى وەرزشییە لەسەر ئاستى کوردستان Ùˆ عێراق ØŒ پتر Ù„Û• دوو هەزار ئەندام Ùˆ دۆستى هەیە Ù„Û• پیاوان ولاوان وکچان. بارەگاکانى یانە : بارەگاى یەکەم کەبەپیتاک Ùˆ هەرەوەزى ئەندامان Ùˆ دۆستانى یانە دروست کرا.دەکەوێتە سەر شەقامى تەنیشت یانەى پزیشکان بەرامبەر بەنەخۆشخانەى (عەلى کەمال) ØŒ لەناو بارەگاکەدا (یارى تۆپی باسکەو ب
دواترین جار دهستكاری كراوه لهلایهن messi 10 (2011-06-06 17:08:06)
لهسهر هێڵ نییه
#3 2011-06-05 16:50:24
- messi 10
- خونچەی نوێ
- شوێن: سليمانى
- ڕێكهوتی به ئهندامبوون: 2011-04-01
- دواترین سهردان: 2013-12-31
- پهیامهكان: 84
Re: سلێمانی
پرۆژەی هەواری شار
گه‌وره‌ترین پارك له‌سه‌ر ئاستی عێراق پرۆژه‌ی هه‌واری شار ئه Ù… پرۆژه‌يه كه‌ له‌سه‌ر رووبه‌ری 4000دۆنم زه‌وی جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت، نه‌خشه‌كه‌ی له‌لایه‌ن كۆمپانیای H.S.SÛŒ ئێرانییه‌وه‌ دانراوه‌ Ùˆ له‌ ناوه‌ڕاستی مانگی ئاداری ساڵی 2004ه‌وه‌ ده‌ستكراوه‌ به‌ كاركردن تێیدا. پرۆژه‌كه‌ بریتیه‌ له‌ ناوچه‌یه‌كی‌ گه‌شتیاریی‌ كه‌ 85 سێكته‌ر له‌خۆ ده‌گرێت ‌و 25 پرۆژه‌ی وه‌به‌رهێنانیشی تێدایه‌، له‌وانه‌ پڕۆژه‌ی‌ گواستنه‌وه‌ی‌ ئه‌لیتركی‌‌ Ùˆ شوێنێك بۆ پێشبڕكێی‌ ئۆتۆمبیل، هه‌روه‌ها ده‌ریاچه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ تێدایه‌ كه‌ 30 هه‌زارمه‌تر چوارگۆشه‌ ئاو ده‌گرێت، له‌گه‌ڵ‌ 7 ده‌ریاچه‌ی‌ بچووكدا، هه‌روه‌ك یاریگایه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ بۆ چالاكی‌ وه‌رزشی‌‌و شوێنی‌ ئه‌سپ سواری‌‌و یاری‌ گۆڵ٠تێدایه‌‌و له‌ چوار شوێنیشدا چوار سێكته‌ری‌ یاری‌ منداڵان هه‌یه‌، ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ شارێكی‌ یاری‌ گه‌وره‌، هه‌روه‌ها ئوتێلێكی‌ 5 ئه‌ستێره‌‌و 7 مۆتێلێی‌ تێدایه‌، له‌گه‌ڵ‌ باخچه‌ی‌ ئاژه‌ڵان‌و 18 كاÙتریاو چێشتخانه‌ی‌ گه‌شتیاریی‌‌و چوار سه‌نته‌ری‌ بازرگانی‌ گه‌وره‌، كه‌ هه‌موی‌ وه‌به‌رهێنه‌ر ئه‌نجامیده‌دات، نزیكه‌ی‌ 3500 دۆنمی‌ Ù„ÛŽ سه‌وز ده‌كرێت كه‌ ئه‌مه‌یان Øكومه‌ت ده‌یكات. دوای‌ تێپه‌ڕبوونی‌ نزیكه‌ی‌ 6 ساڵ‌ به‌سه‌ر كاركردن له‌ پرۆژه‌ی‌ هه‌واری شار، چه‌ندین جار دواکه‌وتنی به‌خۆیه‌وه‌ بینیوه‌، سه‌رپه‌رشتیارانی‌ كاره‌كه‌ش هۆكاری‌ ئه‌وه‌ بۆ نه‌بوونی‌ كرێكار ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ Ùˆ باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ چه‌ند جارێك وه‌زاره‌تی شاره‌وانی‌ Ùˆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌ كێشه‌كان ئاگادار كراونه‌ته‌وه‌. له‌مساڵیشدا هه‌ریه‌ك له‌ جه‌لال تاڵه‌بانی سه‌رۆك كۆمارو عادل عه‌بدولمه‌هدی جێگری وه‌ سه‌رۆكی Øوكمه‌ت سه‌ردانی پڕۆژه‌كه‌یان كردو بڕیاره‌ له‌ ساڵی 2012 كۆتایی به‌كاره‌كانی بێت. به‌ته‌واوبوونیشی ده‌بێته‌ گه‌وره‌ترین پارك له‌سه‌ر ئاستی عێراق Ùˆ یه‌كێك له‌ پاركه‌ گه‌وره‌كانی خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست.
پرۆژەی تاوەرەکانی قەیوان
Ù¾ÛŽÙƒ دێت له‌ هۆتێلێكی پێنج ئه‌ستێره‌ Ùˆ Ù…Û†Ù„ÛŽÙƒÛŒ گه‌وره‌ Ùˆ سه‌نته‌رێكی بازرگانی له‌ دوو باڵه‌خه‌نه‌ی 24 - 26 نهۆمی له‌ پڕۆژه‌كه‌دا Ú¯Û†Ùڕپانی گه‌وره‌ی وه‌ه‌رزش Ùˆ Ù‡Û†Ù„ÛŒ تايبةت Ùˆ كۆبونه‌وه‌ چالاكیه‌ نیوده‌وڵتیه‌كان له‌خۆ ده‌گرێت ئه‌م پرۆژه‌یه‌ له‌لایه‌ن گروپی كۆمپانیاكانی قه‌یوان دروست ده‌كرێت Ùˆ قۆناغی یه‌كه‌م له‌ دروستكردنی هۆتێل Ùˆ مۆڵه‌كه‌ زۆر له‌ كاره‌كانیان ته‌واوكراوه‌. ‌
پرۆژەی شاری چاڤی گەشتیاری
شاری چاڤی گه‌شتیاری. .. ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ Ù¾ÛŽÙƒ دێت له‌ چه‌ندین پارك Ùˆ كابینه‌و ڤێلای گه‌شتیاری Ùˆ هۆتێل Ùˆ شاری یاری له‌ تازه‌ترین جۆری یاری Ùˆ باخچه‌ی ئاّه‌ڵان Ùˆ مۆزه‌خانه‌ی Ù…Û†Ù… كه‌ په‌یكه‌ری زۆربه‌ی كه‌سایه‌تییه‌ جیهانییه‌كان له‌ Ù…Û†Ù… دروست ده‌كرێت Ùˆ گۆڕپانی یاری Ùˆ مه‌له‌وانگه‌ كه‌ له‌سه‌ر ڕووبرێكی گه‌وره‌ن. له‌ سه‌رنجڕاكێشترین به‌شه‌كانی ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ بوونی گه‌وره‌ترێن ناÙوره‌ی ئاو له‌ عێراق Ùˆ ناوچه‌كه‌دا وه‌ به‌ستنه‌وه‌ی ده‌شتی گۆیژه‌و به‌ لوتكه‌ی شاخه‌كه‌ له‌ ڕێگه‌ی ته‌له‌Ùریكه‌وه‌ ( تیل كابین ) ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ له‌ مانگی 2 - 2010 له‌ لایه‌ن گروپی كۆمپانیاكانی نالیاوه‌ ده‌ستی پێكراوه‌ ده‌كه‌وێته‌ ده‌شتی بناری گۆیژه‌ به‌رامبه‌ر گه‌ڕه‌كی توویمه‌لیك ساڵی ئاینده‌ كاره‌كانی ته‌واو ده‌بێت ‌. ‌
پرۆژەی شاری جوان
پێکدێت Ù„Û• ٢٨ نهۆمی پێنج ئه‌ستێره‌ به‌ نوێترین ستانداردی جیهان وه‌ له‌ ئێستاوه‌ له‌لای خه‌ڵكی ناوچه‌كانی خواروی عێراق به‌ ( برج دبی ) سلێمانی ناسراوه‌. . كه‌ له‌ دوا نهۆمی بیناكه‌ ڕیستۆرانتێكه‌ كه‌ به‌ گۆشه‌ی 360 پله‌ به‌ ده‌وری خۆیدا ده‌سوڕیته‌وه‌. وه‌ چه‌ندین بینای تر كه‌ له‌ 5 بۆ 6 نهۆم Ù¾ÛŽÙƒ دێن Ùˆ له‌ ناویدا جێگه‌ی تایبه‌ن بۆ ÙƒÛ†Ù†Ùرانس Ùˆ چالاكیه‌ نێوده‌وڵتیه‌كان هه‌یه‌ جگه‌ له‌ چه‌ندین گۆڕپانی تایبه‌ت به‌ یارییه‌كانی Ú¯Û†ÚµÙ Ùˆ خلیسكاندنی سه‌رسةهؤلَ Ùˆ زۆر یاری تر وه‌ Ù‡Û†Ù„ÛŒ تایبه‌ت به‌ كۆنسێرتی هونه‌رمه‌ندا جیهانییه‌كان. هه‌موو ئه‌مانه‌ له‌سه‌ر یه‌كێك له‌ گرده‌كانی سلێمانییه‌و گروپی كۆمپانیاكانی Ùارووق له‌ ساڵی ئاینده‌ ته‌واوی ده‌كات.
گەڕەکەکانی شاری سلێمانی
* ھەوارەبەرزە
* ئەزمڕ
* گۆیژەی نوێ
* ئازادی
* ئیبراھیم ئەØمەد
* ماڵی ئەردەوان لە بەختیاری
* ده‌باشان
* ھەواری تازە
* مەجید بەگ
* تووی مەلیک
* عەلی کەمال
* شەھیدان
* دارۆغا
* گۆیژە
* مامۆستایان
* قازی Ù…Øەمەد
* سلێمانی نوێ
* گردی جۆگە
* مەڵکەندی
* شێخان
* کانی ئاسکان
* گردە خڕە
* کارە خەپە
* Øاجی سوورە
* دەردە دێ
* کانی با
* ڕاپەڕین
* Ø´Û†Ú•Ø´
* سەلیم بەگ
* دەباشان
* سورێن
* کارھێزە وشک
* عەلی ناجی
* ئاشتی
* بادینان
* باخان
* بێسەرانی
* ئەندازیاران
* بەرانان
* زەرگەتە
* کانی سپیکە
* سەرچنار
* چوارچرا
* بەختیاری
* ھەندرێن
* شێروانە
* ھەکاری
* بەختیاری نوێ
* ھەراواز (گردی سەرچنار)
* قلیاسان
* زەرگەتەی کۆن
* مامە یارە، ڕۆژھەڵات
* ساوان، ڕۆژھەڵات
* سابونکەران، دارگازێن
* بازرگانی
* خەبات
* تانجەرۆ، زمناکۆ
* جولەکان
* شارەوانی
* سەرشەقام
* وەیس
* چوارباخ
* ئاوباریک
* گەرمیان
* Ø´ÛŽØ® Ù…Øێدین
* زێڕێنۆک
* قالاوا
* موشیرئاوا
* ئابڵاغ
* ڕزگاری
* کارگەکەن
* لالا زار
* زەرداو
* وڵووبە
* گوندی ئەڵمانی یەک
* گوندی ئەڵمانی دوو
* کورد سیتی
* شاری گۆیژە
* Ù‚Ú•Ú¯Û•
* کەلەوانان
* Øاجیئاوا
ویکیپیدیا
دواترین جار دهستكاری كراوه لهلایهن messi 10 (2011-06-06 13:21:47)
لهسهر هێڵ نییه
#4 2011-06-05 16:57:23
- ئاكؤ سامان
- جوانی کوردژین
- شوێن: شاری كه‌لار
- ڕێكهوتی به ئهندامبوون: 2011-04-26
- دواترین سهردان: 2011-12-21
- پهیامهكان: 896
Re: سلێمانی
ده‌ستت خۆشبێ هاورێ گیان
یاخوا ده‌سته‌كانت ماندوو نه‌بن
سه‌ركه‌وتووبیت
نا خۆشه‌..كه‌سێكت خۆش بوێ ئه‌و تۆی خۆش نه‌وێیت
له‌وه‌ ناخۆشتر ئه‌وه‌یه‌..كه‌ تۆ به‌رده‌وامبی له‌سه‌ر ئه‌و خۆشه‌ویستییه‌!!!
لهسهر هێڵ نییه
#5 2011-06-05 17:11:14
- ره نج س
- ناچالاک کراوه‌
- شوێن: جه Ù… جه مال
- ڕێكهوتی به ئهندامبوون: 2011-05-29
- دواترین سهردان: 2011-08-27
- پهیامهكان: 385
- ویبگه
Re: سلێمانی
ده ست خؤش....... تكايه برؤ به شى يارى...............يارى نيوان ئه ندامان.......ياريه كه به ناوى رقت له جيه
لهسهر هێڵ نییه
#7 2012-08-05 13:31:31
- cholaka_kurd
- ئه‌ستێره‌ی دره‌وشاوه
- ڕێكهوتی به ئهندامبوون: 2011-08-12
- دواترین سهردان: 2013-11-15
- پهیامهكان: 2150
Re: سلێمانی
dast xosh zanyareake jwana
لهسهر هێڵ نییه
#8 2012-08-05 14:12:30
- Rebeen Sarbast
- ☆ سه‌رپه‌رشتیار ☆
- شوێن: سلێمانی
- ڕێكهوتی به ئهندامبوون: 2008-11-23
- دواترین سهردان: 2014-07-12
- پهیامهكان: 2217
Re: سلێمانی
دەستت خۆش بابەتێکی جوانە هەر سەرکەوتوبیت هاوڕێ گیان!!
لهسهر هێڵ نییه
خوارووی مهكۆ
Your IP Address : 18.222.115.120
Powered by PunBB 1.2.15
© Copyright 2007 – 2011
Translated By : Webchin.Org
Design And Style By : Kurdzhin.net
