له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ ئه‌وه‌ی زۆر زه‌ق و ئاشکرایه‌ بوونی ساخته‌کاریه‌کی زۆره‌ له‌ پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن، به‌رپرسی یه‌که‌می ئه‌م دیارده‌یه‌ کیانه‌ سیاسیه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌کانی هه‌رسێ نه‌ته‌وه‌ی کورد و عه‌ره‌ب و تورکمانه‌.: جۆری هه‌ندێ له‌  ساخته‌کاریه‌کان بریتین له‌ : ته‌زویرکردنی مۆری ده‌نگدان، سرینه‌وه‌ی په‌نجه‌ و چه‌ندجارێ ده‌نگدان له‌لایه‌ن یه‌ک که‌سه‌وه‌، دروستکردنی تیمی ده‌نگده‌ر بۆ ته‌زویر، کردنه‌وه‌ی بنکه‌ی تایبه‌ت و به‌ شداری رێژه‌ی له‌ 93% له‌ حه‌ویجه‌ و زاب و عه‌باسییه‌ و ده‌نگدان له‌ جیاتی که‌سێکی تر .....تاد.
به‌شداری کورد
 275801  دووسه‌د و حه‌فتا و پێنج هه‌زار و هه‌شت سه‌د و یه‌ک که‌س به‌شداری ده‌نگدانی کردووه‌. له‌م ژماره‌یه‌ 69259 شه‌ست و نۆ هه‌زار و دوو سه‌د و په‌نجا و نۆ ده‌نگ دوورخراوه‌ته‌. رێژه‌ی به‌شداربوو ده‌گاته‌ 65،98%. له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ کورد به‌ شه‌ش لیستی جیا به‌شداری کردووه‌. لیستی هاوپه‌یمانی کوردستان 6 کورسی به‌ده‌ست هێنا.
به‌شداری تورکمان و عه‌ره‌ب
281575 دوو سه‌د و هه‌شتا و یه‌ک هه‌زار و پێنج سه‌د و هه‌فتا و پێنج که‌س به‌شداری ده‌نگدانی کردووه‌. له‌م ژماره‌یه‌  69900 شه‌ست و نۆ هه‌زار و نۆ سه‌د ده‌نگ دوورخراوه‌ته‌وه‌. رێژه‌ی به‌شداربوون ده‌گاته‌ 84،58%. ئه‌م دوو پێکهاته‌یه‌ به‌ 21 لیستی جیا به‌شداریان کردووه‌.لیستی عێراقیه‌ دیارترین لیسته‌،‌ 6 شه‌ش کورسی به‌ده‌ست هێنا، دوو کورسی به‌ر تورکمان ده‌که‌وێ و چواریشی به‌ر عه‌ره‌ب.
رێژه‌ی به‌شداری نه‌ته‌وه‌ی تورکمان و عه‌ره‌ب 84،58 –  65،98 = 18،06 له‌ سه‌دا  له‌ کورد زیاتره‌‌.  ژماره‌ی ده‌نگی دوورخراوه‌ی تورکمان و عه‌ره‌ب 69900 – 69259 = 641 ده‌نگ  له‌ کورد زیاتره‌.
کۆی ده‌نگی پێویست بۆ یه‌ک کورسی 46448 چوار سه‌د و شه‌ست و چوار هه‌زار و چل و هه‌شت ده‌نگه‌.
به‌شداری مه‌سیحی + کلدانی و ئاشوری
ئه‌م پێکهاته‌یه‌ به‌ 7 لیست به‌شداری کردووه‌، ئه‌م حه‌وت لیسته‌ کێبڕکییان له‌سه‌ر 1 یه‌ک کورسی کردووه‌. کۆی ده‌نگیان ده‌گاته‌ 3528 سێ هه‌زار و پینج سه‌د و بیست و هه‌شت.

خشته‌ی ده‌نگدان به‌ پێی ئه‌نجامی کۆمسیۆن

به‌ڵام له‌ راستیدا ئه‌و ژماره‌یه‌ی کۆمسیۆن دیاریکردووه‌ 808000 له‌وه‌ ده‌چێ دووربێ له‌ راستییه‌وه‌، یه‌کێ له‌ به‌ڵگه‌کان زۆری دووباره‌ کردنه‌وه‌ی ناوه‌کانه‌، که‌ به‌ ده‌یان هه‌زار  مه‌زه‌نده‌ ده‌کرێت، به‌ تایبه‌تی له‌ ده‌نگی تایبه‌تی هێزی سه‌ربازی هه‌موو که‌رکوک له‌ 23000 بیست و سێ هه‌زاره‌وه‌ بوو به‌ 34000 سی و چوار هه‌زار، له‌ گه‌ڵ ئه‌و بنکه‌ تایبه‌تانه‌ی کرابونه‌وه‌. سورکردنی ئه‌و ده‌یان سندوقی ده‌نگدانه‌ی که‌رکوک به‌ڵگه‌یه‌کی تره‌ له‌ گومانکردن له‌و ژماره‌یه‌ی کۆمسیۆن دایناوه‌.
به‌ڵام  به‌ پێێ ئه‌و داتایانه‌ی هه‌یه‌  ژماره‌ی ده‌نگده‌ری که‌رکوک به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه‌ یه‌‌:

ژماره‌ و رێژه‌ی چوون بۆ ده‌نگدان به‌ پێی دوا ئه‌نجامی راگێندراوی کۆمسیۆن

لێره‌دا ده‌رده‌که‌وێ که‌ 142199 سه‌د و چل و دوو هه‌زار و سه‌د و نه‌وه‌د و نۆ ده‌نگده‌ری کورد به‌شداری ده‌نگدانی نه‌کردووه‌، ژماره‌ی نه‌چونی ده‌نگده‌ری عه‌ره‌ب و تورکمان 51425 په‌نجا و یه‌ک هه‌زار و چوار سه‌د و بیست و پێنج که‌سه‌.
به‌شداری نه‌کردنی ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ی ده‌نگده‌ری کورد ئه‌وه‌ ده‌گه‌ێنێ کیانه‌ سیاسیه‌کانی کورد نه‌یانتوانیوه‌ کاریگه‌ری بکه‌نه‌ سه‌ر جوڵاندنی شه‌قامی کوردی.
لێره‌دا وا ده‌رده‌که‌وی که‌ کۆمسیۆن نزیکه‌ی 52000 په‌نجا و دوو هه‌زار ده‌نگه‌ده‌ری که‌رکوکی زیاتر تۆمار کردووه‌ له‌و ژماره‌یه‌ی بوونی هه‌یه‌.
تاکه‌ رێگای زانستی بۆ ده‌رخستنی ئه‌م راستیانه‌ ئه‌نجامدانی پرۆسه‌ی ئاماره‌ له‌ که‌رکوک.

خوێنه‌ری به‌ڕێز نوسینی ئه‌م بابه‌ته‌ زیاتر بۆ کردنه‌وه‌ی ده‌رگایه‌که‌ بۆ زیاتر توێژینه‌وه‌ له‌م بابه‌ته‌ گرنگ و هه‌ستیاره‌. هیوادارم لێره‌وه‌ خه‌مخۆرانی که‌رکوک بتوانن راستییه‌کان ده‌ر بخه‌ن. چونکه‌ ئه‌و هه‌وڵه‌ی ده‌درێت له‌ لایه‌ن زۆر له‌ پارته‌ سیاسییه‌کانه‌وه‌ بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی که‌رکوک، هه‌وڵێکه‌ زیاتر له‌ رێگه‌ی ساخته‌کارییه‌وه‌یه‌، ده‌شیانه‌وێ به‌و شێوه‌یه‌ راستییه‌کان له‌ خه‌ڵکی که‌رکوک بشێوێنن و بیشارنه‌وه‌. که‌رکوک نه‌ به‌ ساخته‌کاری و فێڵ دێته‌وه‌ سه‌ر هه‌رێمی کوردستان و نه‌ به‌و شێوه‌یه‌ لێی داده‌بڕێ.
به‌ لای منه‌وه‌ که‌رکوک به‌شێکه‌ له‌ کوردستان ئه‌گه‌ر ژماره‌کان 1 بێت یان 1000 . له‌ 28-2 -2010 رۆژنامه‌سوکێ هۆڵه‌ندی رادیۆی یه‌کی هۆڵه‌ندا له‌ گه‌ڕه‌کی ره‌حیم ئاوه‌ ، دوای چه‌ندین پرسیار. لێی پرسیم " van wie is kerkuk" که‌رکوک هی کێه‌؟" به‌ ڕاشکاوی وه‌ڵامم دایه‌وه‌ " kerkuk is van de Koerden، که‌رکوک هی  کورده‌" ، بڕوانه‌ سایتی youtube.com . کاتی ئه‌وه‌ هاتووه‌ هه‌میشه‌ به‌م راشکاوییه‌ له‌ گه‌ڵ لایه‌نی به‌رامبه‌ر قسه‌ بکه‌ین، نه‌ک ته‌نها له‌ کاتی با‌نگهێشه‌ی هه‌ڵبژاردن وه‌ک سیاسیه‌کان حه‌ماسه‌ت بمانگرێ. به‌ڵێ ده‌شبێت هه‌موو تاکێک له‌ هه‌رێمی کوردستان و عێراق له‌سه‌ر بنه‌مای هاوڵاتی بوون مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بکرێت، نه‌ک له‌سه‌ر ئینتمای  بنه‌ماڵه‌، حیزبی، نه‌ته‌وه‌ یان ئایین و مه‌زهه‌ب.

جێی خۆیه‌تی له‌مه‌ودوا هه‌ندێ حیزب و که‌س له‌ دیدی به‌رژه‌وه‌ندی حیزبی و ده‌سکه‌وتی خۆیانه‌وه‌ باس له‌ ئه‌نجامی ده‌نگه‌کانی که‌رکوک نه‌که‌ن. ئه‌گه‌ر کاری ساخته‌کاری نه‌بوایا رێژه‌ی به‌شداربوان له‌ که‌رکوک ناگه‌یشته‌ 40%. به‌شداری نه‌کردنی ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ی ده‌نگده‌ری کورد و بوونی ئه‌و هه‌موو ساخته‌کارییه‌ زیاتر ئه‌وانه‌ لێی به‌رپرسیان که‌ 7 ساڵه‌ له‌ که‌رکوک حوکم ده‌که‌ن. لیستی ده‌سه‌ڵات ئه‌وه‌نده‌ دژایه‌تی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانی کرد، ئه‌وه‌نده‌ ده‌نگی کاندیده‌کانی گۆڕانی سوتاند، ئه‌وه‌نده‌ی هه‌ڕه‌شه‌ی له‌ خه‌ڵک کرد، ئه‌وه‌نده‌ی پاره‌ی به‌خشییه‌وه‌،  له‌به‌ر دژایه‌تی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ئاگای له‌ جموجوڵی لیستی عێراقییه‌ نه‌ مابوو. وه‌ک نمونه‌ چاودێره‌کانی لیستی هاوپه‌یمانی سه‌عات 2 پاشنیوه‌ڕۆ گه‌یشتونه‌ته‌ حه‌ویجه‌. جێێ خۆیه‌تی کورد به‌ گشتی و لیستی هاوپه‌یمانی به‌ تایبه‌تی ده‌رسێک له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ فێربێت.
له‌م شێکردنه‌وه‌یه‌ وا ده‌رده‌که‌وێ که‌ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ ناکرێته‌ بناغه‌یه‌ک بۆ دیاریکردنی چاره‌نوسی که‌رکوک، یان ببێته‌ بابه‌تی باسکردن له‌و باره‌وه‌. به‌ پێێ ماده‌ی 140 بێت پێویسته‌ بۆ دیاریکردنی چاره‌نوسی ئه‌م شاره‌  ئامار بکرێت و پاشانیش راپرسی. بۆیه‌ پێویستی ناکرد و ناکات کوردی که‌رکوک به‌ ئه‌نجامی ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ وه‌ک گیسکه‌که‌ی هه‌یاسی لێ بکرێ.
خوێنه‌ری به‌ڕێز، ئه‌م بابه‌ته‌ بێ هه‌ڵه‌ و که‌موکوڕی نییه‌، چونکه‌ هیچ داتایه‌کی زانستی له‌به‌ر ده‌ست نییه‌، بۆیه‌ به‌ سوپاسه‌وه‌ چاوه‌ڕوانی هه‌موو تێبینی و پێشنیارێکتانم، تا پێکه‌وه‌ بتوانین راستییه‌کان ده‌ربخه‌ین، ناونیشانی ئه‌لکترۆنی ئەم پۆستە ئەلیکترۆنیە لەلایەن ئامێرئ سپامەوەیە. جاڤاسکریپت دەبێت چلاک بکەی بۆ بینینی, you need JavaScript enabled to view it
•    بۆ ژماره‌کان بڕوانه‌ سایتی کۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردن.



 نێره‌ر / مه‌لا فرمان